ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. ΤΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ;

Της Δικηγόρου – Δημοσιολόγου, Μαριάννας Κατσιάδα*.

Κατά το άρθρο 5 παρ. 1 ΚΔΔ/σίας, ο διοικούμενος διαθέτει δικαίωμα πρόσβασης σε έγγραφα της Διοίκησης που τον ενδιαφέρουν.

Ειδικά θα πρέπει να διακρίνουμε τα επίμαχα έγγραφα σε ιδιωτικά έγγραφα,  που συντάσσονται από Ν.Π.Ι.Δ. του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα ή από οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο, το οποίο δεν είναι όργανο του Δημοσίου, Ο.Τ.Α. ή Ν.Π.Δ.Δ., και βρίσκονται στα αρχεία της διοίκησης και έχουν λάβει αριθμό πρωτοκόλλου, αποκτώντας έτσι χαρακτήρα δημόσιου εγγράφου, οπότε δικαίωμα πρόσβασης έχει άμεσα το πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται, ή και τρίτος μόνο όμως αν αποδείξει τη συνδρομή ειδικού έννομου συμφέροντος που αποσκοπεί στη διατήρηση ή προστασία σχέσεων αναγνωρισμένων από τον νόμο ή σχετίζεται με την επιδίωξη δικαστικής προστασίας από πλευρά του διοικουμένου. το οποίο κρίνεται από τη Διοίκηση. Το άρθρο 5 παρ. 3 εδ. α΄ του ΚΔΔ/σίας προβλέπει απόλυτο περιορισμό του δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα, ο οποίος προβλέπει ρητά ότι το δικαίωμα δεν ικανοποιείται αν το αιτηθέν έγγραφο σχετίζεται με την  ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή τρίτου ή κατοχυρώνεται σχετικό απόρρητο από ειδικότερη νομοθετική διάταξη (π.χ. ιατρικό, τραπεζικό κ.α.).

Από την άλλη  υφίσταται η κατηγορία των διοικητικών εγγράφων, στα οποία πρόσβαση κατ’ αρχήν έχει ο κάθε ενδιαφερόμενος διοικούμενος. Η έννοια δε, του εύλογου ενδιαφέροντος είναι αρκετά ευρύτερη από εκείνη του εννόμου συμφέροντος. Ωστόσο, έχει κριθεί ότι η επιθυμία ενός πολίτη να ελέγξει την «εύρυθμη άσκηση των γενικών καθηκόντων της υπηρεσίας και την τήρηση των νόμων» δεν συνιστά εύλογο ενδιαφέρον.

Η άσκηση του δικαιώματος πραγματοποιείται με κατάθεση έγγραφης αίτησης, η οποία πρέπει να έχει σαφές και ορισμένο περιεχόμενο. Σε κάθε περίπτωση, η διοίκηση υποχρεούται να απαντήσει στην αίτηση του διοικουμένου εντός είκοσι ημερών, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 6 ΚΔΔ/σίας. Σε περίπτωση αρνητικής απάντησης, ο διοικούμενος μπορεί να προσβάλει τη ρητή αρνητική πράξη της διοίκησης με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, ενώ μπορεί να στραφεί και με αγωγή αποζημίωσης κατά του Δημοσίου βάσει των άρθρων 105 και 106 ΕισΝΑΚ.

Στην περίπτωση που η διοίκηση αγνοήσει το αίτημα του πολίτη και δεν απαντήσει στην αίτηση του, στοιχειοθετείται, παράλειψη νόμιμης οφειλόμενης ενέργειας, η οποία προσβάλλεται δικαστικώς και μπορεί να ακυρωθεί. Και σε αυτή την περίπτωση, ο αιτών, θα μπορούσε να ασκήσει αγωγή κατά του Δημοσίου, επιδιώκοντας χρηματική ικανοποίηση, για την αποκατάσταση της τυχόν υλικής ή ηθικής βλάβης που υπέστη από την αποστέρηση του δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα.

Ακόμα δεν είναι σπάνιο φαινόμενο δημόσιες υπηρεσίες, συστηματικά να μην απαντούν στις αιτήσεις των πολιτών, αλλά και των ιδίων υπαλλήλων τους, αγνοώντας τα σχετικά αιτήματά τους για πρόσβαση στα έγγραφα, η οποία μπορεί να λάβει χώρα είτε με τη χορήγηση αντιγράφων είτε με την ανάγνωση αυτών. Στην περίπτωση αυτή, έχει κριθεί από τα Ελληνικά Δικαστήρια, ότι το συγκεκριμένο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, όπως νομίμως εκπροσωπείται υπέχει πειθαρχική ευθύνη λόγω σοβαρής παράβασης καθήκοντος.