ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΚΥΜΑ ΑΠΟΛΥΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ
March 16, 2022
ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΑΠΟΛΥΣΩ ΑΣΘΕΝΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ; ΠΟΤΕ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΥΣΜΕΝΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗ;
March 17, 2022
Ήδη η ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014 συνιστούσε παραβίαση της απαγόρευσης χρήσης βίας που κατοχυρώνεται στον Χάρτη των “Ηνωμένων Εθνών. Η επίθεση αυτών των ημερών είναι ακόμα πιο σοβαρή. Και οι νομικές θεωρήσεις που πρότεινε η Μόσχα είναι υποθετικές.
Υποστήριξη και αναγνώριση των αυτονομιστικών δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ
Στις 21 Φεβρουαρίου 2022, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε την αναγνώριση δύο περιοχών της Ανατολικής Ουκρανίας ως ανεξάρτητων κρατών. Από το 2014, τα εδάφη αυτά ελέγχονταν εκ των υστέρων από αποσχιστικές δυνάμεις, υποστηριζόμενες από την κυβέρνηση της Μόσχας. Όπως αποφάνθηκε το Διεθνές Δικαστήριο (ΔΔ) στη Νικαράγουα κατά των Ηνωμένων Πολιτειών, η χρηματοδότηση, η κατάρτιση και, γενικά, η βοήθεια προς μη κρατικές ένοπλες ομάδες δεν συνιστούν από μόνες τους παραβίαση της απαγόρευσης της χρήσης βίας ελλείψει αποτελεσματικού ελέγχου ενός κράτους. Ωστόσο, ενδέχεται να συνιστούν παραβίαση διαφορετικής υποχρέωσης, μη παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αναγνώριση της ανεξαρτησίας των αυτονομιστικών δημοκρατιών συνιστά παραβίαση της εδαφικής κυριαρχίας της Ουκρανίας και της αρχής της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 του Χάρτη των “Ηνωμένων Εθνών.
Η προσάρτηση της Κριμαίας και η μεγάλης κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία
Στις αρχές του 2014, η Ρωσία εισέβαλε στη χερσόνησο της Κριμαίας. Αυτή η πρώτη επίθεση συνιστά ήδη παραβίαση της απαγόρευσης της χρήσης βίας που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 παράγραφος 4 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Τις επόμενες εβδομάδες, το ρωσικό κράτος οργάνωσε δημοψήφισμα, το οποίο κρίθηκε παράνομο από την ουκρανική κυβέρνηση, βάσει του οποίου η περιοχή προσαρτήθηκε στη Ρωσική Ομοσπονδία. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η προσάρτηση ενός εδάφους δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη χρήση βίας. Εν πάση περιπτώσει, είναι νόμιμο μόνο εάν σέβεται τους συνταγματικούς κανόνες του κράτους στο οποίο ανήκει. Δεδομένου ότι η Ουκρανία δεν ενέκρινε το δημοψήφισμα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το κήρυξε παράνομο και καταδίκασε την παραβίαση της εδαφικής κυριαρχίας της. Όσον αφορά αυτά τα γεγονότα και τον πόλεμο στο Ντονμπάς, εξακολουθούν να βρίσκονται σε εξέλιξη αρκετές δικαστικές διαδικασίες, ιδίως ενώπιον της ΔΔ, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
Ακόμη πιο σοβαρή ήταν η μεγάλης κλίμακας εισβολή σε ουκρανικό έδαφος που ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, μια σοβαρή παραβίαση ενός τόσο επιτακτικού κανόνα όπως η απαγόρευση της χρήσης βίας (τα λεγόμενα jus cogens) συνεπάγεται πρόσθετες συνέπειες που αφορούν όλα τα κράτη της διεθνούς κοινότητας (άρθρα 40-41). Όπως εξήγησε το Διεθνές Δικαστήριο στη γνωμοδότησή του για το τείχος στην Παλαιστίνη, όλα τα κράτη πρέπει να συνεργαστούν για να τερματίσουν την παραβίαση, είναι υποχρεωμένα να μην αναγνωρίζουν την κατάσταση ως νόμιμη και να μην παρέχουν βοήθεια στο υπεύθυνο κράτος.
Τα νομικά επιχειρήματα που προέβαλε η Ρωσία
Από την πλευρά της, η Ρωσία δικαιολόγησε τις ενέργειές της χρησιμοποιώντας παρόμοια στρατηγική σε όλες τις προαναφερθείσες περιπτώσεις. Στην ουσία, έχει διατηρήσει το δικαίωμά της να ενεργεί σε αυτοάμυνα κατά των πολιτικών του ουκρανικού κράτους και, γενικότερα, του δυτικού πολιτικού μπλοκ, αναφερόμενος στο άρθρο 51 του Χάρτη των “Ηνωμένων Εθνών. Επιπλέον, ανέφερε ότι έπρεπε να παρέμβει για να εμποδίσει τη γενοκτονία που έλαβε χώρα εναντίον της Ρωσικής μειονότητας στην ανατολική Ουκρανία.
Πρόκειται για απολύτως ψευδείς νομικές βάσεις. Το άρθρο 51 εφαρμόζεται μόνο «σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης», που έγινε αντιληπτό και πάλι στη Νικαράγουα κατά των Ηνωμένων Πολιτειών, ως συνεχιζόμενη επίθεση. Δεν σας επιτρέπει να ενεργείτε προληπτικά. Επιπλέον, η χρήση βίας πρέπει να είναι αναλογική και αναγκαία. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ΝΑΤΟ, οι “Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη συνέβαλαν στην “αποδυνάμωση” της απαγόρευσης της χρήσης βίας και της εξαίρεσης της αυτοάμυνας, πραγματοποιώντας στρατιωτικές επιχειρήσεις σαφώς κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, όπως ο βομβαρδισμός της Σερβίας το 1999 και η εισβολή στο Ιράκ το 2003.
Επιπλέον, η κατηγορία της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας για γενοκτονία είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένη. Η Ουκρανία απάντησε επικαλούμενη τη Ρωσία ενώπιον της ΔΔ επειδή χρησιμοποίησε τη Σύμβαση του 1948 κακόπιστα ως πρόσχημα για την εισβολή και ζήτησε προληπτικά μέτρα.
Ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών
Το Συμβούλιο Ασφαλείας συνεδρίασε στις 26 Φεβρουαρίου για να εξετάσει την κρίση, αλλά, όπως αναμενόταν, το βέτο που επέβαλε η Ρωσία εμπόδισε την έγκριση ψηφίσματος. Ωστόσο, την επόμενη ημέρα, το Συμβούλιο Ασφαλείας ζήτησε από τη Γενική Συνέλευση να συνεδριάσει σε έκτακτη συνεδρίαση, βάσει διαδικασίας που δεν είχε ενεργοποιηθεί για περίπου σαράντα χρόνια. Στην περίπτωση αυτή, η αρνητική ψήφος της Ρωσίας δεν συνιστά βέτο, διότι η απόφαση, διαδικαστικού χαρακτήρα, δεν υπόκειται στην καταφατική ψήφο των πέντε μόνιμων μελών.
Στις 2 Μαρτίου, η Γενική Συνέλευση, για πρώτη φορά στην ιστορία των Ηνωμένων Εθνών, ενέκρινε ψήφισμα που αναγνωρίζει την επίθεση που διαπράχθηκε από μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας εναντίον άλλου κράτους μέλους. Τα ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης δεν είναι δεσμευτικά, αλλά αποτελούν ένα μοναδικό πολιτικό μέσο για την αξία της γνώμης ολόκληρης της διεθνούς κοινότητας.
ΠΗΓΗ: lavoce.info
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΣ: Lorenzo Gasparri
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: dikigorosergatologos.gr