Ρυθμίζοντας το καθεστώς της εργασίας σε πλατφόρμα στην Ευρώπη: ένα έργο σε εξέλιξη

Η προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων
October 16, 2022
Η ακρίβεια και οι δύο μισθοί της οικογένειας. Συγκλονιστικά στοιχεία
October 18, 2022
Η προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων
October 16, 2022
Η ακρίβεια και οι δύο μισθοί της οικογένειας. Συγκλονιστικά στοιχεία
October 18, 2022

Η οικονομία της πλατφόρμας είναι ένας κινούμενος στόχος που, παρά το ότι λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης αλλά σε επίπεδο πολιτικής, έχει αποδειχθεί δύσκολο να ρυθμιστεί. Δεδομένης της ετερογένειας των εργασιακών σχέσεων, των επιχειρηματικών μοντέλων, των τύπων εργασίας σε πλατφόρμα και των διασυνοριακών ζητημάτων, αυτό δεν αποτελεί έκπληξη.

Τα τελευταία χρόνια οι πρωτοβουλίες και οι δικαστικές αποφάσεις έχουν πολλαπλασιαστεί σε όλα τα κράτη μέλη στις Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά τα εργασιακά δικαιώματα και στις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στις πλατφόρμες. Ωστόσο, η τμηματική ρύθμιση αποκάλυψε τα όριά στις. Η έρευνα του Eurofound[1] έδειξε ότι οι υπάρχουσες πρωτοβουλίες συχνά αποτυγχάνουν να παρέχουν στις εργαζόμενους αλλά και στις εταιρείες πλατφόρμας την κανονιστική προβλεψιμότητα και τη νομική ασφάλεια που απαιτούνται για τη διασφάλιση καλών συνθηκών εργασίας και ίσων όρων ανταγωνισμού.

Βελτιώνοντας τις συνθήκες εργασίας στις πλατφόρμες

Σε απάντηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη πέρυσι σε μία τολμηρή κίνηση και πρότεινε μια οδηγία που επιδιώκει να αντιμετωπίσει τον ρυθμιστικό κατακερματισμό γύρω από την εργασία σε πλατφόρμα, να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας για τους εμπλεκόμενους εργαζομένους και να θέσει κοινά πρότυπα για την οικονομία της πλατφόρμας στην Ευρώπη. Η πρόταση περιλαμβάνει τρεις βασικές συνιστώσες: τη διασφάλιση της σωστής ταξινόμησης του καθεστώτος απασχόλησης των ατόμων που εργάζονται μέσω πλατφορμών, την αύξηση της διαφάνειας των αλγορίθμων και τον καθορισμό απαιτήσεων αναφοράς για τις ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας.

Το καθεστώς απασχόλησης των εργαζομένων στις πλατφόρμες βρίσκεται στον πυρήνα του σχεδίου οδηγίας και στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι εργαζόμενοι που βρίσκονται σε σχέση εξάρτησης με τις πλατφόρμες δεν ταξινομούνται εσφαλμένα ως «ανεξάρτητοι συνεργάτες». Το νομικό τεκμήριο της σχέσης εργασίας θα ίσχυε εάν πληρούνταν τουλάχιστον δύο από τα πέντε κριτήρια εξάρτησης: έλεγχος των αποδοχών, θέσπιση κανόνων σχετικά με την εμφάνιση, τη συμπεριφορά ή την εκτέλεση της εργασίας, επίβλεψη της απόδοσης, περιορισμός της ελευθερίας οργάνωσης της εργασίας και δυνατότητα ανεξάρτητης δημιουργίας βάσης πελατών.

Η οδηγία θα θέσει επίσης ένα κατώτατο όριο δικαιωμάτων για όλους τους εργαζόμενους στην πλατφόρμα σχετικά με τη διαφάνεια της αλγοριθμικής διαχείρισης. Σε αυτά θα περιλαμβάνεται το δικαίωμα των εργαζομένων να ενημερώνονται ότι χρησιμοποιούνται τέτοια συστήματα, καθώς και να ενημερώνονται για το είδος των αποφάσεων που λαμβάνονται ή υποστηρίζονται από αυτά τα συστήματα, για τις παραμέτρους που χρησιμοποιούνται και τη βαρύτητα τους σε αυτές τις αποφάσεις και για τους λόγους λήψης αποφάσεων όταν αυτές επηρεάζουν τη δέσμευση των εργαζομένων με την πλατφόρμα.

Τέλος, η οδηγία θα θεσπίσει απαιτήσεις παρακολούθησης των αποφάσεων που λαμβάνονται από αλγόριθμους και θα εισαγάγει απαιτήσεις αναφοράς για εταιρείες πλατφόρμας. Θα λαμβάνονται δεδομένα σχετικά με τον αριθμό των ατόμων που εκτελούν εργασίες μέσω πλατφόρμας και σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις που ισχύουν για τις διάφορες συμβατικές σχέσεις. Η οδηγία θα άνοιγε επίσης το δρόμο προς τις συλλογικές διαπραγματεύσεις για τους εν λόγω εργαζόμενους. Πρόκειται για μια προοδευτική πρόταση, η οποία υπερβαίνει άλλες πρωτοβουλίες που έχουμε δει να εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο.

Αναπάντητα ερωτήματα

Παραμένουν ωστόσο αναπάντητα ορισμένα ερωτήματα. Είναι τα παραπάνω κριτήρια επαρκώς ασφαλή για μελλοντική απόδειξη; Θα είναι σε θέση η οδηγία, εάν εγκριθεί και μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο, να αντιμετωπίσει πιθανές πρακτικές εξωτερικής ανάθεσης και υπεργολαβίας που ενδέχεται να προκύψουν στην οικονομία της πλατφόρμας; Θα απογειωθεί πράγματι ο ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος;

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απάντησε τον Μάιο στην πρόταση της Επιτροπής, ζητώντας ουσιαστικές αλλαγές. Αυτές θα διεύρυναν κατά πολύ το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, ιδίως όσον αφορά στην κατάσταση απασχόλησης των εργαζομένων σε πλατφόρμα και τα συστήματα αλγοριθμικής διαχείρισης.

Το κοινοβούλιο πρότεινε την αύξηση των κριτηρίων του τεκμηρίου απασχόλησης (από πέντε σε 11) και -το σημαντικότερο- τη μετάβασή τους από το σώμα της οδηγίας στις προκαταρκτικές «αιτιολογικές σκέψεις». Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι δεν είναι δεσμευτικές, πράγμα που θα συνεπάγεται ότι το (μαχητό) τεκμήριο απασχόλησης που ορίζει η οδηγία θα ισχύει αυτόματα για όλους τους εργαζόμενους στην πλατφόρμα.

Και αυτό με τη σειρά του όμως εγείρει ερωτήματα. Πώς θα λειτουργούσε στην πράξη το τεκμήριο της απασχόλησης; Πώς θα επηρεάσει εκείνους τους εργαζόμενους στην πλατφόρμα που είναι πραγματικά αυτοαπασχολούμενοι; Και κυρίως θα υποστηρίξουν τα κράτη μέλη μια τέτοια πρόταση;

Ουσιαστική ρύθμιση

Η έκθεση του κοινοβουλίου προτείνει επίσης περαιτέρω προϋποθέσεις για τη χρήση συστημάτων αλγοριθμικής διαχείρισης. Για παράδειγμα, οι πλατφόρμες θα πρέπει να διεξάγουν μία εκτίμηση των ενδεχόμενων επιπτώσεων πριν από την εισαγωγή τους και να συμβουλεύονται τους εργαζόμενους και τους εκπροσώπους τους σχετικά με τον σχεδιασμό και την εισαγωγή νέων τεχνολογιών. Όμως, δεδομένης της ρευστότητας και της πολυπλοκότητας των συστημάτων αλγοριθμικής διαχείρισης, πολλώ δε μάλλον των ερωτήσεων σχετικά με το τι πραγματικά θωρείται νέες τεχνολογίες, είναι δύσκολο να δούμε με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν ουσιαστικές συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Τα διάφορα ζητήματα που τέθηκαν αποτελούν τον πυρήνα των προσπαθειών της ΕΕ για την αποτελεσματική ρύθμιση της εργασίας σε πλατφόρμα, τονίζοντας τις προκλήσεις στην προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών εργασίας σε μια ψηφιακή εποχή. Ωστόσο, μια πτυχή παραμένει σαφής: η ρύθμιση πρέπει να ανταποκρίνεται στην σημερινή πραγματικότητα, εάν θέλουμε να προχωρήσουμε σε καλύτερες και χωρίς αποκλεισμούς αγορές εργασίας.


[1] Το Eurofound είναι οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας.


Του Dragos Adascalitei, λέκτορα εργατικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο “University of Sheffield”

Μετάφραση: Δάφνη Γιακουμάκη, συνεργάτης της δικηγορικής εταιρείας «Γιάννης Καρούζος & Συνεργάτες»

Πηγή: https://www.eurofound.europa.eu/