Μπορεί ο εργοδότης να μου προτείνει να αλλάξω την σύμβαση εργασίας μου; Αν αρνηθώ μπορεί να με απολύσει;
November 27, 2022
Αυξήσεις στους εργαζόμενους στον τουρισμό
November 29, 2022
Οι κατώτατοι μισθοί αυξήθηκαν σημαντικά το 2022, καθώς τα κράτη μέλη της ΕΕ αφήνουν πίσω τους την επιφυλακτική στάση που επικρατούσε στην πανδημία. Ωστόσο, ο αυξανόμενος πληθωρισμός καταβροχθίζει αυτές τις μισθολογικές αυξήσεις και μόνο η ευελιξία στις τακτικές διαδικασίες καθορισμού του κατώτατου μισθού μπορεί να αποτρέψει τις γενικευμένες απώλειες της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων με κατώτατο μισθό.
Στις 6 Ιουνίου 2022, το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την οδηγία για επαρκείς κατώτατους μισθούς που πρότεινε η Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2020. Μόλις εγκριθεί επίσημα, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να τη μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο εντός δύο ετών[1].
Η οδηγία σκοπεύει να ενθαρρύνει τον καθορισμό κατώτατων μισθών σε επαρκή επίπεδα στις χώρες που έχουν θεσμοθετημένα συστήματα κατώτατων μισθών (21 από τα 27 κράτη μέλη). Κάθε κράτος μέλος θα αποφασίζει για αυτό το επαρκές επίπεδο και θα αξιολογεί κατά πόσον ο κατώτατος μισθός μπορεί να εγγυηθεί ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, τις μακροπρόθεσμες εξελίξεις της παραγωγικότητας και την αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού.
Η εικόνα του κατώτατου μισθού για το 2022 σε ολόκληρη την ΕΕ δείχνει πόσο δύσκολο μπορεί να είναι αυτό το έργο. Αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής κατά τον καθορισμό των νόμιμων ποσοστών (αλλά και οι κοινωνικοί εταίροι κατά τη διαπραγμάτευση των αυξήσεων) σε ένα πλαίσιο πληθωρισμού, ο οποίος διαβρώνει την αγοραστική δύναμη.
Ο πληθωρισμός καταναλώνει τις αυξήσεις των ονομαστικών συντελεστών
Αφήνοντας πίσω τις μάλλον προσεκτικές αυξήσεις της άσκησης του 2021 (μεταξύ Ιανουαρίου 2020 και Ιανουαρίου 2021), με την πανδημία να επιβάλλει αυτοσυγκράτηση, όλα τα κράτη μέλη (εκτός από τη Λετονία) αύξησαν τους νόμιμους συντελεστές τους μεταξύ Ιανουαρίου 2021 και Ιανουαρίου 2022, και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι το προηγούμενο έτος στις περισσότερες χώρες. Η διάμεση ονομαστική αύξηση σε όλα τα κράτη μέλη ήταν 5% (η μέση αύξηση ήταν πάνω από 6%) και, όπως και το 2021, οι αυξήσεις είναι πολύ μεγαλύτερες στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι αυξήσεις των ονομαστικών νόμιμων συντελεστών δεν έχουν γενικά ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων που λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό λόγω της αύξησης του πληθωρισμού, ο οποίος έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος μετά από απουσία πολλών ετών στην Ευρώπη. Ως αποτέλεσμα, οι νόμιμοι κατώτατοι μισθοί σε πραγματικούς όρους μειώθηκαν σε περισσότερα από τα δύο τρίτα των χωρών της ΕΕ μεταξύ Ιανουαρίου 2021 και Ιανουαρίου 2022. Αυτό σημαίνει ότι οι υψηλότεροι νόμιμοι συντελεστές έχουν αντίκτυπο στην πραγματική ζωή σε λιγότερο από το ένα τρίτο των κρατών μελών – τις έξι χώρες στο κάτω μέρος του παρακάτω σχήματος (αρκετές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και η Πορτογαλία).
Επιπλέον, αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις του πληθωρισμού, σχεδόν καμία χώρα δεν θα αποφύγει την επιδείνωση της αγοραστικής ικανότητας των εργαζομένων με τον κατώτατο μισθό τους καθώς προχωρά το έτος.
Σχήμα: Ετήσια μεταβολή (%) των νόμιμων κατώτατων μισθών, σε πραγματικούς και ονομαστικούς όρους, Ιανουάριος 2021-Ιανουάριος 2022
Μια πολιτική παρέμβαση θα μπορούσε να προστατεύσει την αγοραστική δύναμη
Απαιτείται δράση. Καθώς είναι απίθανο ο πληθωρισμός να υποχωρήσει έντονα φέτος, μόνο μια αποφασισμένη πολιτική παρέμβαση -από τους φορείς καθορισμού των μισθών ή τα διαπραγματευόμενα μέρη- μπορεί να διασφαλίσει το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων που λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό- αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω πρόσθετων προσαυξήσεων στα νόμιμα ποσοστά, υψηλότερων αυξήσεων στις συλλογικές διαπραγματεύσεις ή άλλων μέτρων στήριξης των χαμηλόμισθων εργαζομένων.
Μόνο τα μισά περίπου από τα κράτη μέλη με νόμιμους κατώτατους μισθούς υποχρεούνται από το νόμο να λαμβάνουν υπόψη τον πληθωρισμό ή τις μεταβολές του κόστους διαβίωσης κατά τον καθορισμό των συντελεστών. [1] Αυτός είναι ένας τομέας στον οποίο η οδηγία της ΕΕ για επαρκείς κατώτατους μισθούς θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές αλλαγές. Απαιτώντας από τους φορείς καθορισμού των μισθών να χρησιμοποιούν σαφή κριτήρια, όπως η αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού, η οδηγία θα τους υποχρεώσει να λαμβάνουν υπόψη τις μεταβολές του κόστους ζωής, προκειμένου να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων με κατώτατο μισθό. Ωστόσο, μένει να δούμε πόσο γρήγορα θα αντιδράσουν ή θα μπορέσουν να αντιδράσουν οι φορείς καθορισμού των μισθών όταν αλλάξουν οι συνθήκες.
Ορισμένα κράτη μέλη με μηχανισμούς αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής που περιλαμβάνονται στη διαδικασία καθορισμού του κατώτατου μισθού τους – όπως το Βέλγιο, η Γαλλία και το Λουξεμβούργο – αναπροσαρμόζουν ταχύτερα τους μισθούς σύμφωνα με τον πληθωρισμό. Για παράδειγμα, στο Βέλγιο ενεργοποιήθηκαν δύο αυξήσεις 2% η καθεμία τον Μάρτιο και τον Μάιο του 2022 ως αποτέλεσμα της αναπροσαρμογής, μετά από δύο πανομοιότυπες αυξήσεις που είχαν ήδη εφαρμοστεί τον Σεπτέμβριο του 2021 και τον Ιανουάριο του 2022.
Η οδηγία θα απαιτήσει από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν τέτοιους μηχανισμούς αυτόματης αναπροσαρμογής να επικαιροποιούν τους νόμιμους κατώτατους μισθούς τους τουλάχιστον κάθε δεύτερο έτος. Παρόλο που τα περισσότερα έχουν ήδη έναν ετήσιο κύκλο επικαιροποίησης (και μερικά αναβαθμίζουν τακτικά και μέσα στο έτος), για κάποιον που είναι ήδη οικονομικά πιεσμένος, η αναμονή ενός έως δύο ετών για να δει την αγοραστική του δύναμη να αποκαθίσταται μπορεί να φαντάζει αιωνιότητα.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντικό να διατηρηθεί η δυνατότητα ad hoc πολιτικών παρεμβάσεων στις διαδικασίες καθορισμού του κατώτατου μισθού, εφόσον οι παρεμβάσεις αυτές δικαιολογούνται – όπως συμβαίνει σε αυτό το πλαίσιο υψηλού πληθωρισμού. Για παράδειγμα, η Ελλάδα αποφάσισε να αναβαθμίσει τον νόμιμο κατώτατο μισθό της κατά περισσότερο από 7% από τον Μάιο
Το πόσο επαρκείς θα είναι οι μισθοί των κατωτάτων μισθωτών στο τέλος του 2022 θα εξαρτηθεί από την ευελιξία των καθιερωμένων διαδικασιών για τον καθορισμό του νόμιμου κατώτατου μισθού και την πολιτική βούληση για τη διατήρηση της αγοραστικής δύναμης των χαμηλότερα αμειβόμενων. Θα εξαρτηθεί επίσης από τη βούληση των κοινωνικών εταίρων και την ικανότητά τους να καταλήξουν σε διαπραγματευτικά αποτελέσματα που θα λαμβάνουν υπόψη τις πληθωριστικές πιέσεις.
Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις διαδικασίες καθορισμού των κατώτατων μισθών αναφέρονται στην πρόσφατη έκθεση “Minimum wages in 2022- Annual Review”
https://www.eurofound.europa.eu/publications/report/2022/minimum-wages-in-2022-annual-review
[1] Η οδηγία έχει στο μεταξύ ψηφιστεί τον Οκτώβριο του 2022 και αναμένεται η επίσημη δημοσίευσή της.
Πηγή: www.eurofound.europa.eu