Οι εργασιακές συνθήκες, οι θάνατοι και οι «μεταρρυθμίσεις» στο Κατάρ

Τις τελευταίες ημέρες έχουν γίνει αμέτρητες συζητήσεις σχετικά με το εργασιακό καθεστώς που επικρατεί στο Κατάρ.

Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου – Εργατολόγου & της Δάφνης Γιακουμάκη, Συνεργάτιδος της Δικηγορικής Εταιρείας Γιάννης Καρούζος & Συνεργάτες

Η χώρα της Μέσης Ανατολής που φέτος φιλοξενεί το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου έχει γίνει ιδιαίτερα γνωστή για τις συνθήκες εξαθλίωσης των εργατών, οι οποίοι ανέλαβαν να κατασκευάσουν τις εγκαταστάσεις για το Μουντιάλ του 2022. Ποιες είναι, λοιπόν, οι εργασιακές συνθήκες για τους ξένους εργάτες στο Κατάρ; Έχει πράγματι υπάρξει βελτίωση τον τελευταίο καιρό, όπως ορισμένοι ισχυρίζονται;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σε πρώτη φάση, θα πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ δύο σημαντικών περιόδων, όταν συζητάμε για το θέμα του εργασιακού καθεστώτος στο Κατάρ. Η πρώτη περίοδος είναι εκείνη κατά την οποία αναλήφθηκε η διοργάνωση του Κυπέλλου. Το Κατάρ επιλέχθηκε να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο το 2010 και από τότε μέχρι την κατασκευή όλων των γηπέδων και εγκαταστάσεων, το τεράστιο αυτό έργο εκτίναξε τον πληθυσμό της χώρας από 1,7 εκατομμύρια κατοίκους το 2010 σε 2,9 εκατομμύρια σήμερα. Η δεύτερη περίοδος την οποία θα εξετάσουμε στη συνέχεια, είναι η περίοδος μετά την ολοκλήρωση του ανωτέρω έργου, η εργασιακή κατάσταση που επικρατεί σήμερα.

Κατά την περίοδο κατασκευής των εγκαταστάσεων δεν υπήρχαν αυτά που πιθανόν έγιναν αργότερα -διότι οι μεταρρυθμίσεις βρίσκονται σε εξέλιξη-, κάτι το οποίο προκύπτει από μία έκθεση του Νοεμβρίου του 2022 που δημοσίευσε η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ). Πράγματι μετά από πλήθος καταγγελιών από τη διεθνή αμνηστία αλλά και τη ΔΟΕ, η ίδια η ΔΟΕ συναντήθηκε με την ηγεσία του Κατάρ και την υπουργό εργασίας Dr. Ali bin Saeed bin Smaikh Al Marri και διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο πολιτικών αλλαγών των εργασιακών σχέσεων και του εργατικού δικαίου στο Κατάρ. Αυτό όμως συντελέστηκε εντελώς πρόσφατα και μετέβαλε εντελώς το πλαίσιο των κανόνων δικαίου που εφαρμόζονται στη χώρα. Μέχρι όμως την αλλαγή του καθεστώτος, έχουν συντελεστεί τερατουργήματα.

Αρχικά το όλο εγχείρημα κατασκευής των έργων ήταν υπό τη συνδικαλιστική επικάλυψη του Luca Vincentini, ηγέτη της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων, ο οποίος σημειωτέων ήταν προηγουμένως ο ηγέτης της Διεθνούς Συνδικαλιστικής Συνομοσπονδίας και φαίνεται να είναι εμπλεκόμενος στο σκάνδαλο.

Τι ίσχυε, λοιπόν, κατά την υπό κρίση περίοδο στην χώρα της  Μέσης Ανατολής; Στο Κατάρ ίσχυε το σύστημα Καφάλα (Kafala). Πρόκειται για ένα σύστημα που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση των μεταναστών εργαζομένων, οι οποίοι εργάζονται κυρίως στον κατασκευαστικό και οικιακό τομέα σε κράτη μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου και σε μερικές γειτονικές χώρες. Είναι ένα ιδιαιτέρως γνωστό σύστημα στις χώρες αυτές, κυρίως στο Κατάρ και κατ’ ουσίαν σημαίνει ότι ο εργαζόμενος προσλαμβάνεται από έναν εργοδότη, ο οποίος τον έχει σαν δούλο! Θυμίζει δηλαδή τη δουλική συνθήκη αγοράς εργασίας στη ρωμαϊκή εποχή, με τα εξής στοιχεία: α) παρακρατάται το διαβατήριο του εργαζομένου από τον εργοδότη, β) απαγορεύεται η έξοδος του εργαζομένου από τη χώρα και γ) αποκλείεται η αλλαγή εργοδότη, χωρίς τη συναίνεση του αρχικού εργοδότη, υπό τον οποίο βρίσκεται ο εργαζόμενος

Αυτό το σύστημα ήταν το κυρίαρχο στην κατασκευή των εγκαταστάσεων την περίοδο εκείνη. Ο μέσος όρος μισθού το μήνα, με συνθήκες εργασίας 50 βαθμούς θερμοκρασία και 88% υγρασία ήταν 275 δολάρια με επιπλέον 200 δολάρια ως έξοδα διαβίωσης, τα οποία περιλάμβαναν την τροφή και το ενοίκιο σε εγκαταστάσεις στρατοπέδων, όπου ζούσαν οι εργαζόμενοι, εκτός κεντρικών σημείων προσβασιμότητας σε δημοσιογράφους, σε κάμερες, σε εγκαταστάσεις κλπ.. Βρίσκονταν ουσιαστικά οι εργαζόμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά την περίοδο που εκτελούνταν τα έργα.

Επιπλέον, ως προς τις συνθήκες εργασίας, η απασχόληση είχε διάρκεια άνω των 10 ωρών την ημέρα. Αυτό το οποίο όμως είναι αδιαμφισβήτητα το πιο σημαντικό είναι ότι κατά την δεκαετή σχεδόν περίοδο εκείνη υπήρξε απώλεια σε ανθρώπινο δυναμικό 6.500 εργαζομένων! Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από ένα πρόσφατο άρθρο της Guardian, η οποία είχε τοπικό ανταποκριτή και μελετούσε τις εργασιακές συνθήκες στο Κατάρ.

Από την πλευρά του, το Κατάρ θεωρεί ότι οι θάνατοι εντάσσονται σε ένα πλαίσιο φυσιολογικών θανάτων. Ποτέ όμως δεν δόθηκε η δυνατότητα στις οικογένειες αυτών των νεκρών -διότι πρόκειται για μετανάστες που έρχονταν από το Μπαγκλαντές, από τις Φιλιππίνες, από τη Σαουδική Αραβία, από το Ομάν, από το Μπαχρέιν, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και από το Κουβέιτ- να μάθουν τις πραγματικές συνθήκες θανάτου των εργαζομένων στις εγκαταστάσεις. Επίσης δεν δόθηκε καμία απολύτως αποζημίωση. Ποτέ δεν καταβλήθηκε ούτε ένα δολάριο στις οικογένειες αυτές.

Το Κατάρ υποστηρίζει επίσημα ότι οι θάνατοι ήταν στα πλαίσια ανακοπών και καρδιακών συμβάντων. Είναι βέβαια κάπως αξιοπερίεργο 6.500 θάνατοι να προήλθαν από καρδιακά επεισόδια.

Κατόπιν τούτων, λοιπόν, και κατόπιν καταγγελιών όχι μόνο από τη ΔΟΕ αλλά και από τη διεθνή αμνηστία, η οποία μάλιστα συνέταξε έκθεση συλλέγοντας παράλληλα και υπογραφές από όλον τον κόσμο, προκειμένου να καταγγείλει την πολιτική αυτή ως προς τις εργασιακές συνθήκες και σχέσεις στη χώρα.

Τι άλλαξε όμως με τις καταγγελίες αυτές; Αυτό που άλλαξε είναι ότι πλέον οι εργοδότες δεν κρατάνε το διαβατήριο. Αυτές ήταν δηλαδή οι σπουδαίες μεταρρυθμίσεις που ευαγγελίζονταν μερικοί και υποστήριζε και η συγκεκριμένη ευρωβουλευτής αναφορικά με το εργασιακό καθεστώς στο Κατάρ.

Η αλήθεια για τις εργασιακές συνθήκες στο Κατάρ – Ο μισθός – Οι νεκροί