Τι ισχύει για τους ανήλικους εργαζόμενους στην Ελλάδα

Συχνό φαινόμενο στις μέρες μας αποτελεί η ανήλικη εργασία. Η εργασία των ανηλίκων στην Ελλάδα επιτρέπεται, αλλά υπόκειται σε συγκεκριμένους περιορισμούς, καθώς οι ανήλικοι, όσοι δηλαδή δεν έχουν συμπληρώσει το 18^ο έτος της ηλικίας τους, είναι άτομα τα οποία δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως σωματικά και δεν έχουν διαμορφώσει πλήρως την προσωπικότητά τους.

Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου

Για τη διασφάλιση της προστασίας των ανηλίκων από κινδύνους που σχετίζονται με την ευάλωτη φύση τους (σωματική, πνευματική, ηθική, κοινωνική) και την αποτροπή κάθε μορφής εκμετάλλευσης και χρησιμοποίησής τους στον χώρο εργασίας, έχουν προβλεφθεί ειδικότερες προστατευτικές διατάξεις, η παραβίαση των οποίων επισύρει ποινικές και διοικητικές κυρώσεις.

Για την ανάλυση του φαινομένου της ανήλικης εργασίας, σημαντικό είναι να αποσαφηνιστούν οι κάτωθι ορισμοί – έννοιες:

• Νέος (ανήλικος): κάθε πρόσωπο ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ (18) ετών.
• Παιδί: Κάθε νέος ο οποίος δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15^ο) έτος της ηλικίας του και ο οποίος υπόκειται ακόμη σε υποχρεωτική σχολική φοίτηση. Η υποχρεωτική εκπαίδευση – φοίτηση στην Ελλάδα αποτελείται από: α) τη διετή υποχρεωτική φοίτηση των νηπίων στο Νηπιαγωγείο, β) την εξαετή φοίτηση των μαθητών στο Δημοτικό Σχολείο & γ) την τριετή φοίτηση των μαθητών στο Γυμνάσιο.
• Έφηβος: κάθε νέος τουλάχιστον δεκαπέντε (15) ετών, αλλά κάτω από δεκαοκτώ (18) ετών και ο οποίος έχει παύσει να υπόκειται σε υποχρεωτική σχολική φοίτηση.

ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα, το οποίο διέπει την εργασία των ανηλίκων, διαμορφώνεται βάσει των διατάξεων του Ν. 1837/1989 (ΦΕΚ Α85), του Π.Δ. 62/1998, του Ν. 3144/2003 άρθρ.4 & Υ. Α. 130621/2003 και του Ν. 3850/2010,.

Οι ανήλικοι εργαζόμενοι απαγορεύεται να απασχολούνται σε επικίνδυνες, βαριές και ανθυγιεινές εργασίες, καθώς και σε εργασίες μου εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και βλάπτουν την ψυχική τους υγεία, βάσει του Ν. 3144/2003 άρθρ.4.

Συγκεκριμένα επιτρέπεται η απασχόληση ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 15^ο έτος της ηλικίας τους.

Ωστόσο υπάρχουν και εξαιρέσεις που επιτρέπουν την εργασία ανήλικων ατόμων από το 3^ο έως το 15^ο έτος της ηλικίας τους, εφόσον δεν βλάπτεται η σωματική, ψυχική και πνευματική τους υγεία & η ηθική τους. Με την γενική συναίνεση λοιπόν των γονέων τους ή των προσώπων που ασκούν την επιμέλειά τους, αλλά και μετά από χορήγηση της σχετικής ειδικής άδειας από την Επιθεώρηση Εργασίας, οι ανήλικοι από τριών (3) έως δεκαπέντε (15) ετών, μπορούν να απασχολούνται σε δραστηριότητες που αφορούν κατά κύριο λόγο καλλιτεχνική ενασχόληση (θεατρικές παραστάσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, μουσικές εκδηλώσεις ή εκτελέσεις, επιδείξεις μόδας – μοντέλα, διαφημιστικά προγράμματα, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εγγραφές ή εκπομπές, κινηματογραφικές λήψεις).

ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΝΗΛΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Ανήλικοι ηλικίας από τριών (3) έως έξι (6) ετών

Οι ανήλικοι ηλικίας από τριών (3) έως έξι (6) ετών, μπορούν να εργαστούν έως δύο (2) ώρες την ημέρα.

2. Ανήλικοι ηλικίας από έξι (6) έως έντεκα (11) ετών

Οι ανήλικοι ηλικίας από έξι (6) έως έντεκα (11) ετών, μπορούν να εργαστούν έως τρεις (3) ώρες την ημέρα.

3. Ανήλικοι ηλικίας από έντεκα (11) έως δεκατριών (13) ετών

Οι ανήλικοι ηλικίας από έντεκα (11) έως δεκατριών (13) ετών, μπορούν να εργαστούν έως τέσσερις (4) ώρες την ημέρα.

4. Ανήλικοι ηλικίας από δεκατριών (13) έως δεκαπέντε (15) ετών

Οι ανήλικοι ηλικίας από δεκατριών (13) έως δεκαπέντε (15) ετών, μπορούν να εργαστούν έως πέντε (5) ώρες την ημέρα.

5. Ανήλικοι ηλικίας από δεκαπέντε (15) έως δέκα επτά (17) ετών

Οι ανήλικοι ηλικίας από δεκαπέντε (15) έως δέκα επτά (17) ετών και οι ανήλικοι οι οποίοι φοιτούν σε Γυμνάσια ή Λύκεια κάθε τύπου ή σε τεχνικές επαγγελματικές σχολές δημόσιες ή ιδιωτικές, αναγνωρισμένες από το κράτος, μπορούν να εργαστούν έως έξι (6) ώρες την ημέρα και τριάντα (30) ώρες την εβδομάδα. Η ημερήσια απασχόληση των ανηλίκων της συγκεκριμένης κατηγορίας, αρχίζει ή λήγει δύο (2) τουλάχιστον ώρες μετά την λήξη ή πριν από την έναρξη των μαθημάτων αντίστοιχα. Οι ώρες αυτές δηλαδή δεν επιτρέπεται να συμπίπτουν, κατά τη σχολική περίοδο, με τις ώρες σχολικής διδασκαλίας.

6. Ανήλικοι ηλικίας από δεκαεπτά (17) έως δεκαοκτώ (18) ετών

Οι ανήλικοι ηλικίας από δεκαεπτά (17) έως δεκαοκτώ (18) ετών, μπορούν να εργαστούν έως οκτώ (8) ώρες την ημέρα και σαράντα (40) ώρες την εβδομάδα.

Ο χρόνος που διαθέτει ο ανήλικος όταν εργάζεται σε επιχείρηση, στα πλαίσια ενός συστήματος με εναλλαγή θεωρητικής ή/και πρακτικής κατάρτισης ή πρακτικής άσκησης ή μαθητείας, συνυπολογίζεται στο χρόνο εργασίας.

Όταν ο έφηβος απασχολείται από περισσότερους εργοδότες, οι ημέρες εργασίας και οι ώρες εργασίας που πραγματοποιεί αθροίζονται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για τους ανήλικους εργαζομένους απαγορεύονται:

• η υπερωριακή απασχόληση.
• η νυχτερινή απασχόληση (22:00μμ – 06:00πμ).

ενώ είναι υποχρεωτικά τα κάτωθι:

• 12ωρη ελάχιστη ανάπαυση ημερησίως & 2 ημέρες την εβδομάδα, εκ των οποίον η μία είναι υποχρεωτικά η Κυριακή.
• για ημερήσιο χρόνο εργασίας μεγαλύτερο από 4,5 ώρες ημερησίως, υποχρεωτικά παρέχεται διάλειμμα 30 τουλάχιστον συνεχών λεπτών.
• απασχόληση ανηλίκου μόνο με την έκδοση σχετικού βιβλιαρίου εργασίας, ειδικό για τη συγκεκριμένη εργασία ή ομάδα εργασιών, το οποίο χορηγείται από την Επιθεώρηση Εργασίας. Εξαίρεσηαποτελεί η απασχόληση ανήλικων σε πολιτιστικές και συναφείς δραστηριότητες, για τους οποίους εκδίδεται ειδική άδεια. Με την Υπουργική Απόφαση 1390/1989 καθορίστηκε το περιεχόμενο, οι προδιαγραφές και η διαδικασία έκδοσης του βιβλιαρίου. Τα βιβλιάρια εργασίας θεωρούνται κάθε χρόνο, μέχρι τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας των ανηλίκων, ή σε μικρότερα διαστήματα σε περίπτωση ατυχήματος ή ασθένειας. Μετά την έκδοσή του, το βιβλιάριο εργασίας ισχύει για τον συγκεκριμένο εργοδότη και τη συγκεκριμένη εργασία. Σε περίπτωση που ο ανήλικος επιθυμεί να εργαστεί σε άλλη εργασία, θα πρέπει να επαναλάβει τη διαδικασία έκδοσης βιβλιαρίου εργασίας.

Με τη χορήγηση ειδικής άδειας της Επιθεώρησης Εργασίας επιτρέπεται η απασχόληση ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 3ο έτος της ηλικίας τους, σε πολιτιστικές και συναφείς δραστηριότητες, υπό τον όρο ότι:

1. δεν βλάπτεται η υγεία (σωματική και ψυχική) καθώς και η σωματική, πνευματική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή τους και
2. δεν εμποδίζεται η τακτική σχολική φοίτησή τους και γενικότερα η ικανότητά τους να ωφελούνται από την εκπαίδευση που τους παρέχεται.

Η άδεια χορηγείται για χρονικό διάστημα απασχόλησης, συνεχές ή διακεκομμένο, που δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους τρεις μήνες. Παράταση της άδειας μπορεί να χορηγηθεί για εξαιρετικούς λόγους. Για τη χορήγηση της άδειας ο εργοδότης υποβάλλει δικαιολογητικά που πιστοποιούν τη λήψη των απαραίτητων μέτρων προστασίας του ανηλίκου.

Κατ’ εφαρμογή του αρθ. 4 του Ν. 3144/2003, εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση 130621/2003, σύμφωνα με την οποία καθορίζονται οι εργασίες, τα έργα και οι δραστηριότητες εκείνες όπου απαγορεύεται να απασχολούνται οι ανήλικοι, λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη και τις εξής συνθήκες:

1. το ανθυγιεινό περιβάλλον (όπως: επικίνδυνες ουσίες, παράγοντες και διαδικασίες, θερμοκρασία, θόρυβος και δονήσεις επιβλαβείς για την υγεία),
2. την πολύωρη απασχόληση ή τη νυχτερινή απασχόληση ή την απασχόληση όπου ο ανήλικος είναι εκτεθειμένος σε φυσική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση ή εκμετάλλευση,
3. την εργασία με τη χρήση επικίνδυνου εξοπλισμού, μηχανημάτων και εργαλείων ή εργασία που περιλαμβάνει χειρωνακτική διακίνηση ή μεταφορά βαρέων φορτίων,
4. την εργασία που πραγματοποιείται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, του νερού, σε επικίνδυνα ύψη ή σε χώρους υπό περιορισμό.

ΑΜΟΙΒΗ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Οι ανήλικοι εργαζόμενοι αμείβονται με βάση το κατώτατο τουλάχιστον ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη που προβλέπεται από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (και ήδη από 12/11/2012 σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Ν. 4093/2012, με βάση το νόμιμο νομοθετημένο κατώτατο ημερομίσθιο) κατ΄ αναλογία των ωρών απασχόλησής τους.

Ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερη αμοιβή είναι δυνατόν να ρυθμίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

ΑΔΕΙΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Α) Κανονική άδεια:

Η κανονική άδεια χορηγείται κατά την περίοδο των θερινών σχολικών διακοπών σε συνεχείς ημέρες. Το μισό της κανονικής άδειας χορηγείται τμηματικά και σε άλλες χρονικές περιόδους, αν το ζητήσει ο ανήλικος.

Β) Πρόσθετη άδεια για συμμετοχή σε εξετάσεις:

Για τη διευκόλυνση των εργαζομένων που είναι μαθητές ή σπουδαστές ή φοιτητές εκπαιδευτικών μονάδων οποιουδήποτε τύπου και οποιασδήποτε βαθμίδας του Δημοσίου ή εποπτευομένων από το Δημόσιο με οποιοδήποτε τρόπο, προβλέπεται πρόσθετη άδεια για συμμετοχή στις εξετάσεις διαρκείας τριάντα (30) εργάσιμων ημερών κατ’ έτος, συνεχών ή διακεκομμένων (αρθ. 7, ΕΓΣΣΕ 1996-1997). Η άδεια αυτή είναι άνευ αποδοχών από τον εργοδότη.

ΜΗΤΡΩΟ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Κάθε εργοδότης, που απασχολεί ανηλίκους, τηρεί σχετικό μητρώο στο οποίο θεμιτό είναι να αναγράφονται τα κάτωθι:

1. το ονοματεπώνυμο του εργαζομένου
2. η χρονολογία γέννησής του
3. η πλήρης διεύθυνση της κατοικίας του
4. ο αριθμός του βιβλιαρίου εργασίας
5. η ημερομηνία έκδοσης ή ανανέωσης του βιβλιαρίου
6. το είδος της εργασίας
7. η χρονολογία έναρξης και λήξης της σχέσης εργασίας.

Ο εργοδότης τέλος, οφείλει να διατηρεί το μητρώο σε καλή κατάσταση και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων κρατικών οργάνων, όταν ζητηθεί.