Οι δύο όψεις της τηλεργασίας

Η χρησιμοποίηση των νέων τεχνολογιών και ιδίως της Πληροφορικής Τεχνολογίας έχει άμεσες και δραστικές επιπτώσεις στο επίπεδο της απασχόλησης, ιδίως με την εισαγωγή νέων μορφών οργάνωσης της εργασίας. Μία από τις νέες αυτές μορφές οργάνωσης, με συνεχώς αυξανόμενη την επέκτασή της, είναι η τηλεργασία.

Η ανάπτυξη της τηλεπικοινωνιακής και πληροφορικής τεχνολογίας, η χρήση των οποίων συνέβαλε στη διάδοση της τηλεργασίας, δίνουν νέες διαστάσεις στην εργασία από απόσταση, που ανατρέπουν παραδοσιακές μορφές οργάνωσης των επιχειρήσεων.

Ήδη από τα τέλη του 1970, οι μελετητές διείδαν μια μαζική μετανάστευση της εργασίας από τα γραφεία και τα εργοστάσια προς το σπίτι. Πρόκειται για το φαινόμενο της «αποσυγκεντροποίησης» της μισθωτής εργασίας, με τη μετάβαση της εργασίας προς τους εργαζομένους αντί της μετάβασης των εργαζομένων στην εργασία (στην επιχείρηση), που είναι το παραδοσιακό εργασιακό μοντέλο.

Σήμερα η ανάπτυξη της τηλεργασίας διαπιστώνεται σε μεγάλο κύκλο εργασιών, όπως είναι οι εργασίες διευθυντικών στελεχών, εποπτείας, προγραμματισμού, σχεδιαστών, αναλυτών, μεταφραστών, ασφαλιστών, λογιστών, γραμματέων και μία σειρά άλλων εργασιών που η σύγχρονη τεχνολογία αναδεικνύει.

Η πλειοψηφία των εργοδοτών και των εργαζομένων εξοικειώθηκαν περισσότερο, με την έννοια της τηλεργασίας κατά την περίοδο της πανδημίας – Covid-19. Η ανάγκη προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, οδήγησε στη μαζική εφαρμογή του μέτρου της τηλεργασίας από τους εργοδότες.

Όμως παρά την ρητή πρόβλεψη για τηλεργασία σύμφωνα και με το Ν.4808/2021, άρθρο 31 αυτού, έχουν εντοπιστεί αρνητικές επιπτώσεις της τηλεργασίας στους εργαζομένους. Η κυριότερη συνέπεια της εφαρμογής της τηλεργασίας στο ψυχισμό του ατόμου είναι η σημαντική πιθανότητα δημιουργίας ανισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Παρατηρήθηκε ότι τα άτομα που τέθηκαν σε καθεστώς τηλεργασίας αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στην εργασία τους από την ώρα που προέβλεπε η σύμβαση τους. Πολλοί ήταν εκείνοι που αντιμετώπιζαν δυσκολία ανάπαυσης στον προσωπικό τους χώρο, και δεν διαχώριζαν τον χρόνο ξεκούρασης και ανάπαυσης από τον χρόνο εργασίας, στη νέα συνθήκη αυτής της εργασίας.

Στον Ν.4808/2021, και συγκεκριμένα στο άρθρο 67 §10 προβλέπεται το δικαίωμα αποσύνδεσης. Το συγκεκριμένο δικαίωμα, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι επιφέρει μια μορφή επίλυσης στο πρόβλημα της κατανομής του χρόνου όπως αναφέρθηκε άνω. Πρόκειται δηλαδή,  για ένα δικαίωμα το οποίο παρέχει στον εργαζόμενο την δυνατότητα, να απέχει πλήρως από την παροχή της εργασίας του μετά το πέρας του ωραρίου εργασίας του. Έχει ο εργαζόμενος σύμφωνα με το άρθρο αυτό το δικαίωμα αποχής από οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας, εκτός του προβλεπόμενου χρονικού πλαισίου της παροχής εργασίας. Επίσης, στη διάταξη αυτή, υπάρχει ρητή απαγόρευση δυσμενούς διάκρισης σε βάρος τηλεργαζομένου που άσκησε το δικαίωμα αποσύνδεσης.

Με το άνω μειονέκτημα της τηλεργασίας, έχουν ασχοληθεί και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, οι οποίες  μέχρι πρόσφατα είχαν αρνητική στάση απέναντι στη μορφή αυτή απασχόλησης. Με την τηλεργασία τα όρια ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή ή την ατομική και οικογενειακή, τα όρια ανάμεσα στο χρόνο εργασίας και τον ελεύθερο χρόνο καθίστανται ρευστά. Πρακτικά διευρύνεται ο χρόνος δέσμευσης του εργαζομένου και ο χρόνος παροχής της εργασίας, χωρίς όμως να αυξάνεται ο χρόνος αμειβόμενης εργασίας . Επιπλέον  η εγκατάσταση συστημάτων πληροφορικής και η τηλεργασία δίνει τη τεχνική δυνατότητα στον εργοδότη να διεισδύει σε πολλές πτυχές της προσωπικής ζωής του εργαζομένου. Θίγεται επίσης, ο σεβασμός και η προστασία της ιδιωτικής ζωής του εργαζομένου ενώ θα πρέπει να αποτελεί βασικό μέλημα των ρυθμίσεων σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο, αφού  στις αρνητικές πλευρές της τηλεργασίας συγκαταλέγονται η απομόνωση από τους συναδέλφους και την επιχείρηση, η αποσάθρωση των στοιχείων της συλλογικής επαγγελματικής δράσης, ο κίνδυνος νέων δυσμενών διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού κ.ά..

– Λουκρήτιος Αθανασούλιας, Νομικός Συνεργάτης της Δικηγορικής Εταιρείας Γ. Καρούζος και Συνεργάτες