Ποιες αξιώσεις και τι είδους κυρώσεις μπορούν να στοιχειοθετηθούν σε βάρος εργοδότη ο οποίος παραβιάζει κανόνες ασφαλείας των εργαζομένων;

Έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα
June 12, 2024
Η έλλειψη βιβλιάριου υγείας και η ακυρότητα της σύμβασης εργασίας
June 13, 2024
Έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα
June 12, 2024
Η έλλειψη βιβλιάριου υγείας και η ακυρότητα της σύμβασης εργασίας
June 13, 2024

Η προαγωγή της υγείας στους χώρους εργασίας αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας και προόδου και, ως εκ τούτου, συνιστά βασική μέριμνα κάθε ευνομούμενης σύγχρονης κοινωνίας.

Η υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία προάγει καθοριστικά τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και ζωής των εργαζομένων, αυξάνει την αποδοτικότητά τους και μειώνει σημαντικά τις επαγγελματικές ασθένειες και τα εργατικά ατυχήματα.

Με βάση στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου (I.L.O), περίπου 2.340.000 θάνατοι εργαζομένων που σημειώνονται κάθε χρόνο, οφείλονται σε εργατικά ατυχήματα και σε επαγγελματικές ασθένειες, ενώ οι περιπτώσεις μη θανατηφόρων επαγγελματικών ασθενειών ανέρχονται σε περίπου 160 εκατομμύρια και τα εργατικά ατυχήματα υπολογίζονται περί τα 270 εκατομμύρια ετησίως, σε όλον τον πλανήτη.

Στη χώρα μας, ισχύουν πολλές διατάξεις, οι οποίες επικεντρώνονται στο ζήτημα της υγιεινής και της ασφάλειας στο χώρο εργασίας. Γενική διάταξη αποτελεί το άρθρο 662 του Αστικού Κώδικα, στο οποίο ορίζεται ότι ο εργοδότης οφείλει να διαρρυθμίζει τα σχετικά με την εργασία και με το χώρο της, καθώς και τα σχετικά με τη διαμονή, τις εγκαταστάσεις και τα μηχανήματα ή εργαλεία, έτσι ώστε να προστατεύεται η ζωή και η υγεία του εργαζόμενου. Η διάταξη αυτή αποτελεί αναγκαστικό δίκαιο και δεν κάμπτεται σε βάρος των μισθωτών, ούτε σε ατομικό, ούτε σε συλλογικό επίπεδο.

Για  την  προστασία  των  εργαζομένων  ισχύουν  πέραν  της  γενικής  διάταξης  του  Αστικού  Κώδικα  και  ειδικότερες  διατάξεις  στο  πλαίσιο  της  εναρμόνισης  της  ελληνικής νομοθεσίας με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βασικά νομοθετήματα για  την  υγεία και ασφάλεια στην εργασία είναι:

Ν. 1568/1985: Κατά τη διάταξη του άρθρου 32 περ. Α στοιχ. α του Ν. 1568/1985, ο εργοδότης υποχρεούται να λαμβάνει κάθε μέτρο που απαιτείται, ώστε να εξασφαλίζονται οι εργαζόμενοι και οι τρίτοι που παρευρίσκονται στους τόπους εργασίας, από κάθε κίνδυνο που μπορεί να απειλήσει την υγεία ή τη σωματική τους ακεραιότητα.

Π.Δ. 17/1996: Κατά τις διατάξεις του άρθρου 7 παρ. 1, 5 και 6 του Π.Δ. 17/1996, ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας, καθώς και των τρίτων, να λαμβάνει αντίστοιχα μέτρα και να φροντίζει, ώστε αυτά να προσαρμόζονται στις μεταβολές των περιστάσεων, να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή τους κλπ.

Ν. 3850/2010: Με τις διατάξεις του νόμου αυτού επαναλαμβάνεται η ως άνω γενική εργοδοτική υποχρέωση περί λήψης μέτρων προστασίας προς εξασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και τρίτων, ορίζεται η υποχρέωση απασχόλησης στις επιχειρήσεις τεχνικού ασφαλείας και ιατρού εργασίας. Ο Ν. 4808/2021, στο άρθρο 6, συμπεριέλαβε την υποχρέωση του εργοδότη για ενημέρωση των εργαζομένων αναφορικά με κινδύνους βίας και παρενόχλησης διαφόρων μορφών, μεταξύ αυτών και της σεξουαλικής παρενόχλησης.

Η εφαρμογή του Ν.3850/2010, που αποτελεί το βασικό νομοθέτημα για την υγιεινή και την ασφάλεια στην εργασία, επιτηρείται από αρμόδια όργανα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλειας. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου, τα αρμόδια όργανα του Υπουργείου Εργασίας, συνεργάζονται και με τις κατάλληλες δημόσιες υπηρεσίες και έτσι λαμβάνουν γνώση για τα στοιχεία ή τις πληροφορίες που είναι σχετικές με την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων.

Για τους εργοδότες-παραβάτες των παραπάνω, προβλέπεται μια συστάδα διοικητικών και ποινικών κυρώσεων. Ειδικότερα:

i)Διοικητικές κυρώσεις(άρθρο 71 Ν.3850/2010): Σε κάθε εργοδότη, κατασκευαστή, παρασκευαστή, εισαγωγέα, προμηθευτή που παραβαίνει τις διατάξεις της νομοθεσίας για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων ανεξάρτητα από τις Ποινικές κυρώσεις, επιβάλλεται με αιτιολογημένη πράξη του αρμόδιου Προϊσταμένου Κέντρου Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου ή του ελέγξαντος Ειδικού Επιθεωρητή Εργασίας και ύστερα από προηγούμενη πρόσκληση του εργοδότη για παροχή εξηγήσεων:
α) πρόστιμο για καθεμία παράβαση, από πεντακόσια ευρώ (500,00 Ε) μέχρι πενήντα χιλιάδες ευρώ (50.000,00 Ε),

β) προσωρινή διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης παραγωγικής διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του συνόλου της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης για χρονικό διάστημα μέχρι έξι ημερών.
Ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης μπορεί, ύστερα από αιτιολογημένη εισήγηση του αρμόδιου επιθεωρητή εργασίας, να επιβάλει στους παραπάνω προσωρινή διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης παραγωγικής διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του συνόλου της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι ημερών, ή και οριστική διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης παραγωγικής διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του συνόλου της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. ii)Ποινικές κυρώσεις(άρθρο 72): Κάθε εργοδότης, που παραβαίνει με πρόθεση τις διατάξεις της νομοθεσίας, για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και των κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται με εξουσιοδότηση της τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών ή με χρηματική ποινή τουλάχιστον εννιακοσίων ευρώ (900,00 Ε) ή και με τις δύο αυτές ποινές. Κάθε κατασκευαστής ή παρασκευαστής, εισαγωγέας ή προμηθευτής, που παραβαίνει με πρόθεση τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και των κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται με εξουσιοδότηση της τιμωρείται με ποινή φυλάκισης ή με χρηματική ποινή τουλάχιστον διακοσίων ενενήντα τριών ευρώ (293,00 Ε) ή και με τις δύο αυτές ποινές. Σε περίπτωση παράβασης των διατάξεων από αμέλεια οι παραπάνω δράστες τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρις ενός έτους ή με χρηματική ποινή

Σε περίπτωση που ο εργοδότης δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις που προστατεύουν την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, ο εργαζόμενος έχει τη δυνατότητα να ασκήσει το δικαίωμα επίσχεσης που προβλέπεται στο άρθρο 325 ΑΚ , δηλαδή να αρνηθεί την παροχή εργασίας, ωσότου ο εργοδότης ανταποκριθεί στις νόμιμες υποχρεώσεις του.

Εκτός από το δικαίωμα επίσχεσης εργασίας ο εργαζόμενος, σε περίπτωση που ελλοχεύει άμεσος και σοβαρός κίνδυνος για την υγεία ή τη ζωή του, δύναται να αρνηθεί την εκτέλεση της εργασίας του, καθώς λόγω των παραπάνω συνθηκών δεν μπορεί να αξιωθεί από αυτόν να προβεί στην εκτέλεση της εργασίας του. Το δικαίωμα αυτό είναι αυτοτελές και προβλέπεται στο άρθρο 45 του Ν.3850/2010. Ουσιαστικά πρόκειται για νομοθετικά καθορισμένη περίπτωση απαλλαγής από την υποχρέωση παροχής εργασίας λόγω υπέρβασης των ορίων αντοχής του οφειλέτη. Ο εργαζόμενος, επίσης, διατηρεί την δυνατότητα αξίωσης αποζημίωσης, αν και λόγω των ρυθμίσεων που προβλέπονται για τα εργατικά ατυχήματα η πρακτική σημασία αυτής της αξίωσης είναι πρακτικά περιορισμένη.

Δικηγόρος Εργατολόγος