ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η χρονική διάρκεια της απασχόλησης του εργαζομένου

προκύπτει από το ωράριο εργασίας το οποίο  αντιστοιχεί στις ώρες ημερήσιας και εβδομαδιαίας εργασίας του. Σύμφωνα με τη νομοθεσία καθορίζεται ο ανώτατος επιτρεπόμενος χρόνος ημερήσιας και εβδομαδιαίας απασχόλησης δηλ. το νόμιμο ωράριο εργασίας. Η απασχόληση που αντιστοιχεί στο νόμιμο ωράριο εργασίας καλείται πλήρης απασχόληση. Όταν η απασχόληση αντιστοιχεί σε χρόνο μικρότερο του νόμιμου ωραρίου καλείται μερική απασχόληση. Στην έννοια της μερικής απασχόλησης περιλαμβάνεται και η εκ περιτροπής εργασία κατά την οποία ο μισθωτός εναλλάσσεται στην παροχή εργασίας με κάποιον άλλον ενώ η λειτουργία της επιχείρησης είναι συνεχής.

Από τον συνδυασμό του άρθρου 2 του ν. 3846/2010 και του άρθρου 17 του ν. 3899/10, προκύπτει ότι σε περίπτωση περιορισμού των δραστηριοτήτων του εργοδότη, ο τελευταίος μπορεί, αντί να καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας, να επιβάλει σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης στην επιχείρησή του, η διάρκεια της οποίας δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους εννέα μήνες ανά ημερολογιακό έτος, εφόσον προηγουμένως προβεί σε ενημέρωση και διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων. Ως εκ περιτροπής απασχόληση δε, ορίζεται εκείνη που παρέχεται κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες τον μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών κατά πλήρες πάντως ημερήσιο ωράριο.

Οι κύριες προϋποθέσεις, που θέτει ο νόμος προκειμένου να καταστεί έγκυρη η εκ περιτροπής απασχόληση, που εφαρμόζει ένας εργοδότης στην επιχείρησή του είναι οι ακόλουθες:

i. Αδυναμία από την μεριά του εργοδότη να απασχολεί πλήρως τον εργαζόμενό του.

ii. Ενημέρωση και διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων. Οι αποφάσεις ή συμφωνίες που θα προκύψουν από την ως άνω διαδικασία, πρέπει να γνωστοποιηθούν υποχρεωτικά εντός οκταημέρου από την κατάρτισή ή λήψη τους στην οικεία επιθεώρηση εργασίας.

Εκτός από τη τήρηση του ως άνω γραπτού τύπου δεν απαιτείται η επιπλέον μεσολάβηση οιασδήποτε αρχής, ούτε και η έγκρισή της.

Αν δεν υπάρξει επιπρόσθετη συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών για καταβολή μειωμένου μισθού, τότε οφείλεται ο πλήρης μισθός των Σ.Σ.Ε.  ή και οι τυχόν συμφωνημένες ανώτερες των νομίμων αποδοχές.

Επιπροσθέτως, εάν κατά τη διάρκεια του χρόνου εφαρμογής του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας ο εργοδότης αξιώσει από τον μισθωτό να εργασθεί για κάποια διαστήματα περισσότερες ώρες ή ημέρες από όσες έχουν συμφωνηθεί μεταξύ τους, η αξίωσή του αυτή, αν δεν συνοδεύεται από την απαιτούμενη συναίνεση του εργαζομένου, θεωρείται ως μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του τελευταίου.

Όσον αφορά στον περιορισμό της δραστηριότητας του εργοδότη: ως τέτοιος δεν νοείται ο περιορισμός του κύκλου των εργασιών της επιχείρησης, που δεν συνιστά επαναλαμβανόμενο εποχικό φαινόμενο οφειλόμενο στο είδος της επιχείρησης ή στο είδος των προϊόντων της, αγαθών και υπηρεσιών, εξαιτίας του οποίου γεννώνται οικονομικοί λόγοι που παρέχουν στον εργοδότη το δικαίωμα να προβεί σε ομαδικές απολύσεις. Η αιτία που προκαλεί τον περιορισμό της δραστηριότητας του εργοδότη αποτελεί γεγονός που δικαιολογεί την αναδιοργάνωση της επιχείρησης και επιβάλλει μείωση προσωπικού για οικονομοτεχνικούς λόγους, επειδή καθιστά ιδιαίτερα υψηλές τις δαπάνες του προσωπικού. Δεν συντρέχει, ως εκ τούτου, περιορισμός της δραστηριότητας του εργοδότη, όταν η επιχείρηση αντιμετωπίζει οικονομικές ή ταμιακές δυσκολίες ή προβλήματα ρευστότητας, ούτε όταν η μείωση των εργασιών της επιχείρησης συνιστά, όπως αναφέρθηκε, αναμενόμενο εποχικό φαινόμενο. Αν εκ των υστέρων αποδειχθεί ανακριβής ο ισχυρισμός του εργοδότη σχετικά με τον περιορισμό της δραστηριότητας της επιχείρησής του, η επιβολή τής εκ περιτροπής εργασίας καθίσταται άκυρη και οι εργαζόμενοι δύνανται να διεκδικήσουν όλες τις αποδοχές τους.

Αναφορικά με τις διαβουλεύσεις με τους εκπροσώπους των εργαζομένων: Ως εκπρόσωποι των εργαζομένων για την εφαρμογή του ν. 3846/2010 ορίζονται κατά την εξής σειρά προτεραιότητας:

α) οι εκπρόσωποι από την πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης, η οποία καλύπτει κατά το καταστατικό της εργαζόμενους, ανεξάρτητα από την κατηγορία, τη θέση ή την ειδικότητά τους,

β) οι εκπρόσωποι των υφιστάμενων συνδικαλιστικών οργανώσεων της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης,

γ) το συμβούλιο εργαζομένων,

δ) εάν ελλείπουν συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλιο εργαζομένων, η ενημέρωση και διαβούλευση γίνεται με το σύνολο των εργαζομένων. Η ενημέρωση μπορεί να γίνει με εφάπαξ ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης. Η διαβούλευση πραγματοποιείται σε τόπο και χρόνο που ορίζει ο εργοδότης.

Ο νόμος ωστόσο δεν περιέχει ρυθμίσεις για τη διαδικασία των διαβουλεύσεων, τον χρόνο διενέργειας και το περιεχόμενό τους. Το κενό αυτό παρέχει στα μέρη πλήρη ευελιξία για όλα τα θέματα, επειδή έχουν τη δυνατότητα ελεύθερα να διαμορφώνουν τη διαδικασία, να καθορίζουν το περιεχόμενο διαβουλεύσεων και τον χρόνο διενέργειάς τους με γνώμονα τις αιτίες και τον σκοπό των διαβουλεύσεων και μόνους περιορισμούς εκείνους που επιβάλλει η καλόπιστη διεξαγωγή των συζητήσεων.

Ως προς τη διαδικασία και τον χρόνο διενέργειας και διάρκειας των διαβουλεύσεων, η ασφάλεια των συναλλαγών γενικά, αλλά και η διασφάλιση της προστασίας των εργαζομένων ειδικότερα, καθιστούν αναγκαίο οι διαβουλεύσεις να ξεκινήσουν από τον εργοδότη, ο οποίος θεωρεί ότι έχει το δικαίωμα να επιβάλει την εκ περιτροπής εργασία, η έναρξή τους να γίνεται με έγγραφη πρόσκληση του εργοδότη, η οποία να περιέχει ως ελάχιστο περιεχόμενο τον καθορισμό του τόπου και του χρόνου των διαβουλεύσεων, τους λόγους που επιβάλλουν την εκ περιτροπής εργασία, το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει αυτή, την περίοδο αναφοράς και τις μέρες και ώρες εργασίας στο πλαίσιό της, το εάν αυτή θα αφορά το σύνολο του προσωπικού ή μέρος του, και στην τελευταία αυτή περίπτωση και τα κριτήρια με τα οποία θα επιλεγεί αυτό, και κάθε άλλο σχετικό θέμα, και να επιδίδεται εγκαίρως στους εκπροσώπους των εργαζομένων, ώστε αυτοί να έχουν τη δυνατότητα να προετοιμαστούν για τις διαβουλεύσεις.

Ο χρόνος διενέργειας των διαβουλεύσεων πρέπει να είναι ικανός για να αντιμετωπιστεί το θέμα με την απαιτούμενη σοβαρότητα και προσοχή, αλλά δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα όρια στα οποία εύλογα, ενόψει και των ιδιαιτεροτήτων της συγκεκριμένης περίπτωσης, αναμένεται ότι θα πρέπει να ολοκληρωθούν.

Περιεχόμενο των διαβουλεύσεων αποτελεί η συζήτηση των θεμάτων που αναφέρονται στην πρόσκληση, η δυνατότητα να αποφευχθεί γενικά η μείωση του χρόνου εργασίας, η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, ευνοϊκότερων για τους εργαζομένους. Ως ευνοϊκότερες λύσεις νοούνται, για παράδειγμα, η δυνατότητα περιορισμού του αριθμού των εργαζομένων στους οποίους προβλέπεται καταρχήν η επιβολή της εκ περιτροπής εργασίας, ο περιορισμός του χρονικού διαστήματος, το οποίο καταρχήν προβλέπεται να διαρκέσει η εκ περιτροπής εργασία, αύξηση των ημερών και των ωρών εργασίας, η αναθεώρηση των αντικειμενικών κριτηρίων με τα οποία θα επιλεγούν οι εργαζόμενοι που προβλέπεται να υπαχθούν στο σύστημα της εκ περιτροπής εργασίας και γενικά κάθε θέμα που μπορεί να συμβάλει στη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση των εργαζομένων και κάθε τεχνικό θέμα που συναρτάται με την υλοποίηση των αποφάσεων που θα ληφθούν.