Η «κρυφή» βόμβα των επιτοκίων απειλεί νοικοκυριά κι επιχειρήσεις – Οι επιβαρύνσεις στα δάνεια και η στάση του Δημοσίου

Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου

Σε θηλιά για εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες και οφειλέτες εξελίσσεται το ράλι των επιτοκίων στο οποίο έχουν επιδοθεί οι κεντρικές τράπεζες για να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό. Μετά από πολλά χρόνια «ηρεμίας» σε νοικοκυριά κι επιχειρήσεις, με αρνητικά ή μηδενικά επιτόκια που κρατούσαν χαμηλά τον πήχη του δανεισμού αλλά και των προσαυξήσεων σε ληξιπρόθεσμες οφειλές, το «ταξίδι» – σύμφωνα με την φρασεολογία της ίδιας της Κριστίν Λανγκάρντ – προς μια νέα εποχή υψηλών επιτοκίων και ακριβού χρήματος έχει ήδη ξεκινήσει.

Η ΕΚΤ, ακολουθώντας με καθυστέρηση την αμερικανική FED έχει προχωρήσει ήδη σε τρεις απανωτές αυξήσεις επιτοκίων και έπεται συνέχεια τον ερχόμενο Δεκέμβρη αλλά και στις αρχές του 2023. Στόχος δεν είναι άλλος από τον πληθωρισμό που τρέχει με διψήφιο ποσοστό ροκανίζοντας τα εισοδήματα και τις αναπτυξιακές προοπτικές.

Στο περιβάλλον αυτό, νοικοκυριά κι επιχειρήσεις, βλέπουν ένα ακόμη βάρος να πέφτει στον ήδη επιβαρυμένο από τον πληθωρισμό προϋπολογισμό τους, μετά τους φουσκωμένους λογαριασμούς ενέργειας, την ακρίβεια σε βασικά αγαθά, τις αυξήσεις σε ενοίκια και κόστος στέγασης. Το κόστος δανεισμού έχει αυξηθεί σημαντικά μετά το καλοκαίρι, εκτοξεύοντας το κόστος εξυπηρέτησης ενός στεγαστικού, επιχειρηματικού ή άλλου δανείου.

Άλλη εικόνα σε Δημόσιο και άλλη σε τράπεζες

Η εικόνα εδώ είναι διπλή.

1. Από την μια οι τράπεζες έχουν ήδη αυξήσει σημαντικά τα επιτόκια δανεισμού αλλά όχι των καταθέσεων, με αποτέλεσμα η εξυπηρέτηση των δανείων να έχει γίνει πιο ακριβή την ώρα που οι καταθέσεις «χάνουν αξία» όσο τρέχει ο πληθωρισμός.
2. Από την άλλη το κράτος – ενδεχομένως ελέω και των επερχόμενων εκλογών – κρατάει στον «πάγο» τα επιτόκια των εκπρόθεσμων οφειλών προκειμένου να μην επιβαρύνει περαιτέρω τους οφειλέτες. Τουλάχιστον αυτό συμβαίνει στην εφορία, ενώ όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν πως θα ακολουθήσει άμεσα και ο ΕΦΚΑ, μετά βέβαια από μια πρώτη αύξηση στην οποία ήδη προχώρησε.

Πόσο επιβαρύνονται τα δάνεια 

Τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα πρόσφατα η ΤτΕ είναι ενδεικτικά. Το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο όλων των νέων δανείων αυξήθηκε 60 μονάδες βάσης μέσα σε ένα μόλις μήνα, από τον Αύγουστο στον Σεπτέμβριο και διαμορφώθηκε από το 4% στο 4,6%. Στην αύξηση αυτή συνέβαλλαν τόσο τα στεγαστικά (από 3,01% σε 3,50%) όσο και τα επιχειρηματικά (από 4,73% σε 5,31%).

Νέα δάνεια

Επιτόκια 

• Αύγουστος: 4%
• Σεπτέμβριος: 4,60% (+60μ.β.)
• Επιχειρηματικά έως 250.000€: Από 4,73% σε 5,31%
• Στεγαστικά με κυμαινόμενο: Από 3,01% σε 3,50%
• Σταθερά τα καταναλωτικά στο 14,11%

Μικρότερη αλλά σημαντική ήταν η επιβάρυνση και στα υφιστάμενα δάνεια, δυσχεραίνοντας την εξυπηρέτησή τους.

Υφιστάμενα δάνεια

Επιτόκια

• Αύγουστος: 3,64%
• Σεπτέμβριος: 3,95% (+31μ.β.)
• Στεγαστικά με διάρκεια άνω των 5 ετών: Από 2,30% σε 2,73%
• Επαγγελματικά με διάρκεια άνω των 5 ετών: Από 4,39% σε 4,72%

Το euribor 3μήνου από το 1,5%  αναμένεται να «σκαρφαλώσει» κοντά στο 2,5% στο τέλος του 2022 και σε πάνω από 3% την επόμενη χρονιά.

Για παράδειγμα:

• Υφιστάμενο δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο (συνήθως Εuribor+spread) 100.000 ευρώ με ονομαστικό επιτόκιο 3,0%, διάρκειας 15 ετών
• Είχε μηνιαία δόση 696,37 ευρώ.
• Με επιτόκιο στο 3,75%, η μηνιαία δόση αυξάνεται στα 733,19 ευρώ
• Με επιτόκιο στο 4% η μηνιαία δόση αυξάνεται στα 745,72 ευρώ
• Με επιτόκιο 4,25% η μηνιαία δόση διαμορφώνεται στα 758 ευρώ (+62 ευρώ) και
• Με επιτόκιο 4,5% η δόση πάει στα 771 ευρώ (+75 ευρώ).

Συνεπώς η επιβάρυνση κυμαίνεται από 36,82 ευρώ έως 75 ευρώ το μήνα.

Ανάλογες είναι οι επιβαρύνσεις για δάνειο ίδιου ποσού και επιτοκίου αλλά 20ετούς διάρκειας, η δόση του οποίου διαμορφώνεται στα 560 ευρώ όταν το επιτόκιο είναι 3% και μπορεί να φτάσει στα 640 με επιτόκιο 4,5%.

Σημασία έχει πόσο ώριμο είναι το κάθε δάνειο, δηλαδή πότε εκταμιεύθηκε και πόσο χρόνια υπολείπονται για την αποπληρωμή του.

Ετσι, η δόση ενός δανείου 100.000 ευρώ, διάρκειας 30 ετών, θα αυξηθεί κατά 38 ευρώ και θα διαμορφωθεί στα 501 ευρώ αν χορηγήθηκε το 2010 και το επιτόκιο αυξηθεί από 3,75% στο 4,75%.

Αντίστοιχα για το ίδιο ακριβώς δάνειο, που χορηγήθηκε το 2017, η δόση θα αυξηθεί κατά 58 ευρώ, στα 521 ευρώ, από 463,12 ευρώ.

Ροκανίζονται και οι αποταμιεύσεις

Κι ενώ τα επιτόκια δανεισμού έχουν πάρει την ανηφόρα, τα επιτόκια στις καταθέσεις παραμένουν στον «πάγο». Οι τράπεζες δεν αναζητούν επιπλέον ρευστότητα και δεν έχουν λόγο να μπουν σε έναν… διαγωνισμό αύξησης επιτοκίων για να προσελκύσουν έξτρα καταθέσεις. Την ίδια στιγμή αναζητούν «χώρο» για να μην αυξήσουν περαιτέρω τα επιτόκια δανεισμού.

Ωστόσο η κριτική έχει αρχίσει ήδη να φουντώνει τόσο από την πλευρά της κυβέρνησης όσο και από θεσμικούς φορείς. Τα μηδενικά επιτόκια στις καταθέσεις, επί της ουσίας μειώνουν την αξία των αποταμιεύσεων σε μια εποχή πολύ υψηλού πληθωρισμού. Ενδεικτικά είναι και εδώ τα στοιχεία της ΤτΕ : Η αύξηση των επιτοκίων ήταν μηδενική τον Σεπτέμβριο τόσο για τις νέες  όσο και για τις υφιστάμενες καταθέσεις.

Επιτόκια Καταθέσεων

• Νέες καταθέσεις Αύγουστος: 0,04%
• Νέες καταθέσεις Σεπτέμβριος: 0,04%
• Υφιστάμενες καταθέσεις Αύγουστος: 0,03%
• Υφιστάμενες καταθέσεις Σεπτέμβριος: 0,04%
• Καταθέσεις επιχειρήσεων: Από 0,12% σε 0,16% (+4 μ.β.)

Τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη;

Η ψαλίδα ανάμεσα στα επιτόκια δανεισμού και καταθέσεων – που αυξάνει μεν το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων χωρίς όμως να θωρακίζει την αξία των αποταμιεύσεων – είναι σημαντικού μεγέθους στην Ελλάδα, συγκριτικά με άλλες χώρες στην Ευρώπη.

Για παράδειγμα, το επιτόκιο των προθεσμιακών καταθέσεων διαμορφώνεται

• στη Γαλλία στο 1,12%,
• στην Ιταλία στο 1,16%
• στην Ολλανδία στο 1,84% και
• στην Ελλάδα στο 0,14%

Υψηλότερο επιτόκιο από την Ελλάδα στα στεγαστικά δάνεια έχουν μόνο η Λιθουανία και η Λετονία και στα καταναλωτικά η Μάλτα, η Λετονία και η Σλοβακία.

Χαμηλότερο επιτόκιο στις καταθέσεις, αλλά επίσης και χαμηλότερα επιτόκια στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων σε σύγκριση με την Ελλάδα, έχουν η Κύπρος, η Σλοβενία και η Πορτογαλία.

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ

• Ελλάδα : 0,14%
• Γερμανία: 0,84%
• Ολλανδία: 1,84%
• Ιταλία: 1,16%
• Γαλλία: 1,12%

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ

Μικρότερα από Ελλάδα

• Κύπρος : 0,11%
• Σλοβενία: 0,11%
• Πορτογαλία: 0,05%

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΔΑΝΕΙΩΝ

Στεγαστικά

• Ελλάδα : 3,36%
• Γερμανία: 3,01%
• Ολλανδία: 2,83%
• Ιταλία: 2,26%
• Γαλλία: 1,68%

Τι κάνει το Δημόσιο;

Σε αυτό το περιβάλλον κι ενώ οι εκλογές είναι προ των πυλών, το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε να διατηρήσει στον «πάγο» τους τόκους εκπρόθεσμης καταβολής φόρου και τους τόκους επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθέντων φόρων έως και τις 2 Νοεμβρίου 2023.

Κατά συνέπεια θα παραμείνει για την εκπρόθεσμη καταβολή φόρου το υφιστάμενο επιτόκιο που δεν έχει αλλάξει από το 2014 και ανέρχεται στο 8,76% ετησίως η 0,73% για κάθε μήνα καθυστέρησης.

Αντίστοιχα δεν θα αλλάξει και το επιτόκιο στην περίπτωση επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθέντων φόρων που ανέρχεται στο 6% ετησίως και 0,50% μηνιαίως.

Αμετάβλητο παραμένει και το επιτόκιο της Πάγιας Ρύθμισης των 12 και 24 δόσεων, που ανέρχεται σε 4,37% και 5,875 αντίστοιχα τουλάχιστον έως τον προσεχή Μάρτιο.

ΕΦΚΑ: Καπέλο 2 δις. σε ένα τρίμηνο

Τον ίδιο δρόμο της… αναβαλλόμενης επιβάρυνσης θα ακολουθήσει και ο ΕΦΚΑ, αφού όμως πρόλαβε να εφαρμόσει τις πρώτες επιβαρύνσεις.

Οι πληροφορίες αναφέρουν πως θα υπάρξει ρύθμιση, ώστε να μπουν στον «πάγο» τα επιτόκια και για τις οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ, ρυθμισμένες και αρύθμιστες.

Χαρακτηριστικό της εκρηκτικής κατάστασης είναι πως μόνο από τις αυξήσεις των επιτοκίων το θηριώδες χαρτοφυλάκιο χρεών προς τον ΕΦΚΑ που φτάνει στα 45,631 δισ. ευρώ διογκώθηκε κατά 2.2 δις λόγω της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.  Δηλαδή, με άλλα λόγια, η αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ στοίχισε στους οφειλέτες ασφαλιστικών εισφορών 2 δις. σε ένα τρίμηνο!

Αυτή η αύξηση – μαμούθ αφορά μόνο το καπέλο στους τόκους και τα τέλη των αρρύθμιστων οφειλών. Τα πρόσθετα τέλη αυξήθηκαν κατά 2.062.852.958 ευρώ ενώ οι κύριες οφειλές μειώθηκαν κατά 25.507.871 ευρώ. Μάλιστα η εκτίναξη μοιάζει εκκωφαντική αν συγκριθεί με τα προηγούμενα τρίμηνα του 2022. Συγκεκριμένα το πρώτο τρίμηνο, τα πρόσθετα τέλη κατέγραψαν αύξηση κατά 460 εκ. και το δεύτερο τρίμηνο κατά 410 εκ. ευρώ.

Το επιτόκιο για τις οφειλές που έχουν ενταχθεί σε ρύθμιση από την περιοχή του 5% αυξήθηκε στην περιοχή του 7% το τελευταίο διάστημα αλλά μόνο για τις νέες πάγιες ρυθμίσεις.

Ο «φουσκωμένος» λογαριασμός είναι προς το παρόν λογιστικός καθώς ο οφειλέτης ενημερώνεται για το ύψος των πρόσθετων τελών όταν προχωρήσει σε πληρωμή, οπότε και τα πρόσθετα τέλη διαμορφώνονται με βάση το ισχύον καθεστώς εκείνη την ώρα.

Συνεπώς, η νέα ρύθμιση που φημολογείται πως έρχεται, θα διορθώσει το πρόβλημα, σβήνοντας – προς το παρόν – τις έξτρα επιβαρύνσεις από την αύξηση των επιτοκίων. Για πόσο όμως ;