Ευέλικτο ωράριο και δοκιμαστικές προσλήψεις

Ο εργασιακός χρόνος σε αντιδιαστολή με τον προσωπικό, ελεύθερο χρόνο, αλλά και ο παρωχημένος συνδικαλισμός των αναποτελεσματικών διεκδικήσεων αποτελούν δύο βασικά στοιχεία του σημερινού εργασιακού τοπίου στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους εργατολόγους Γιάννη Καρούζο και Δημήτρη Περπατάρη, με τους οποίους συνομίλησε η «Κ», ενόψει των υπό συζήτηση νομοθετικών ρυθμίσεων που έχει εξαγγείλει το υπουργείο Εργασίας.

«Η μεγαλύτερη πληγή για την εργασία σήμερα είναι η απώλεια της εξισορρόπησης μεταξύ χρόνου εργασίας και προσωπικού – οικογενειακού βίου», αναφέρει ο Γιάννης Καρούζος, επισημαίνοντας πως η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες που οι εργαζόμενοι υπερβαίνουν κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο εργασίας, αγγίζοντας ωράρια Κολομβίας και Βραζιλίας χωρίς το μισθολογικό αντίκρισμα που απολαμβάνουν οι σκληρά εργαζόμενοι στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη.

«Φοβάμαι ότι το δικαίωμα σε λελογισμένο χρόνο εργασίας όπως το είχε καταλάβει το εργατικό κίνημα μετά το Σικάγο έχει σήμερα απολεσθεί. Οσο ο χρόνος εργασίας διευρύνεται και δεν συστέλλεται, τόσο θα υπάρχει απώλεια της ψυχικής ισορροπίας και, φυσικά, δυσκολία για τη δημιουργία οικογένειας και ενίσχυση του δημογραφικού προβλήματος», συμπληρώνει ο ίδιος.

Για την ανάγκη επαναφοράς της συλλογικοποίησης των εργαζομένων από την αμυντική μορφή περιφρούρησης δικαιωμάτων σε πιο διεκδικητική πρακτική, κάνει λόγο ο Δημήτρης Περπατάρης.

«Ο βασικός λόγος που ο παραδοσιακός συνδικαλισμός έχει απαξιωθεί είναι επειδή δεν συνοδεύεται από αποτελεσματικότητα», σημειώνει ο ίδιος, αναφέροντας επιπλέον πως ο υφιστάμενος συνδικαλισμός αφήνει εκτός δύο μεγάλες κατηγορίες εργαζομένων, τους συμβασιούχους και τους αλλοδαπούς που ενισχύουν κρίσιμους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας. «Ολος ο ευρύτερος δημόσιος τομέας δουλεύει με συμβασιούχους, που δεν είναι συνδικαλιστικά οργανωμένοι. Τα αιτήματα του Σικάγου είναι περισσότερο από ποτέ επίκαιρα, αλλά τα συνδικαλιστικά υποκείμενα περισσότερο από ποτέ φθαρμένα», αναφέρει ο ίδιος.

Ευελιξία στο εργασιακό ωράριο

Ενόψει νέων παρεμβάσεων που εξετάζει το υπουργείο Εργασίας για το ωράριο εργασίας ώστε αυτό να τροποποιείται ακόμα και εβδομαδιαία με τη συναίνεση των εργαζομένων, καθώς και τη διευκόλυνση προσλήψεων και απολύσεων ο κ. Καρούζος σχολιάζει πως αυτή η ευελιξία απαντάει σε ανάγκες της αγοράς αλλά και των εργαζομένων.

Για έναν εργαζόμενο που το επιθυμεί γιατί να μην μπορεί να δουλεύει δυο ώρες παραπάνω, φεύγοντας την επόμενη εβδομάδα δύο ώρες νωρίτερα;

«Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε φοβικά στο μοντέλο της ευελιξίας που μπορεί να αναζητούν οι επιχειρήσεις για την κάλυψη των θέσεων απασχόλησης ή των εργαζομένων για να βρουν μια ευκαιριακή δουλειά προς ενίσχυση του εισοδήματός τους. Για παράδειγμα, το να μπορεί κάποιος να δουλεύει δυο ώρες παραπάνω, φεύγοντας την επόμενη εβδομάδα δύο ώρες νωρίτερα –η περίφημη διευθέτηση του χρόνου εργασίας σε εβδομαδιαίο επίπεδο που είναι και το ζητούμενο νομοθετικά– ισχύει στην πράξη για τις μητέρες που προστατεύονται, οι οποίες επιστρέφουν στην εργασία μετά τον τοκετό. Γιατί αυτό να μην ισχύει και για έναν εργαζόμενο που το επιθυμεί ώστε δουλεύοντας παραπάνω τη μία εβδομάδα την επόμενη να πάρει ρεπό;», λέει ο ίδιος, υπογραμμίζοντας ωστόσο ως απαραίτητη προϋπόθεση τη συναίνεση του εργαζομένου. «Πρόβλημα είναι να εκλείψει το στοιχείο της συναίνεσης για τα μοντέλα αυτά της απασχόλησης και να μπορεί ο εργοδότης εκβιαστικά να τα επιβάλλει. Αυτό είναι το επικίνδυνο. Κι όμως μέχρι σήμερα αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει γιατί προστατεύεται από το νομικό πλαίσιο ο εξαναγκασμός του εργαζομένου στην άσκηση οποιασδήποτε πρωτοβουλίας που ικανοποιεί τον εργοδότη», τονίζει.

Ωστόσο, ο φόβος των εργαζομένων να το καταγγείλουν και η ισχνή παρουσία ελεγκτικών μηχανισμών αποτελούν δυνητικό τροχοπέδη στην εφαρμογή ενός ισότιμου και συναινετικού εργασιακού μοντέλου. «Το δικό μου συμπέρασμα είναι ότι πλέον υπάρχει μεγαλύτερος φόβος από την πλευρά των εργαζομένων στο να καταγγέλλονται παραβιάσεις και να ασκούνται αγωγές. Οι εργοδότες πια νιώθουν πιο ασφαλείς», επισημαίνει ο κ. Περπατάρης. «Επίσης οι επιθεωρήσεις εργασίας δεν μπορούν να προσφέρουν αυτό που θα έπρεπε. Πλέον η Επιθεώρηση Εργασίας έγινε Ανεξάρτητη Αρχή, που είναι θετικό. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει υποστελεχωμένη και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στους ελέγχους».

Επέκταση υποχρεωτικότητας συλλογικών συμβάσεων

Παράλληλα, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου εξετάζει τη δημιουργία «Οδικού Χάρτη» για τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) με χρονοδιάγραμμα παρουσίασης τον ερχόμενο Νοέμβριο, αφού προηγηθεί διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους (ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΣΕΤΕ, ΕΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΣΒΕ). Βασικό στοιχείο των επικείμενων αλλαγών είναι και η επέκταση της υποχρεωτικότητας των συλλογικών συμβάσεων στο σύνολο ενός κλάδου.

«Η απουσία των συλλογικών συμβάσεων αποτελεί σήμερα λυδία λίθο για το εργατικό δίκαιο. Σημαίνει ότι δεν υπάρχει εργατικό δίκαιο», λέει ο Γιάννης Καρούζος. «Αυτή τη στιγμή το υπουργείο σχεδιάζει, αφού ακούσει τους κοινωνικούς εταίρους πρώτον, μια συλλογική σύμβαση να συνάπτεται εύκολα, και δεύτερον όταν συνάπτεται, να ισχύει σε όλο τον κλάδο της οικονομίας που αφορά. Στην πράξη αν κηρύσσεται υποχρεωτική μια σύμβαση εργασίας αυτή θα ισχύει είτε οι επιχειρήσεις ανήκουν στους εργοδότες που συνήψαν τη σύμβαση, είτε δεν ανήκουν. Για παράδειγμα, στον χώρο του τουρισμού που κηρύσσεται παραδοσιακά η κλαδική σύμβαση υποχρεωτική, υπήρχαν εταιρείες που στον ίδιο νομό, στην ίδια πόλη έδιναν τον κατώτατο μισθό σε κάποιους εργαζομένους και άλλες επιχειρήσεις, που ανήκαν στους εργοδότες που συνήψαν συλλογικές συμβάσεις, οι οποίες έδιναν στους εργαζομένους υψηλότερους μισθούς. Αυτό αποτελούσε μια προσέγγιση αθέμιτου ανταγωνισμού στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Αυτό θα εξαλειφθεί αν κηρύσσεται εύκολα υποχρεωτική μια ΣΣΕ», εξηγεί ο εργατολόγος.

«Είναι πολύ σωστή θέση να επεκτείνεται πιο εύκολα η υποχρεωτικότητα, αρκεί να υπάρχουν συμβάσεις», υπογραμμίζει ο κ. Περπατάρης, προσθέτοντας: «Αν δηλαδή συστηματικά μια εργοδοτική οργάνωση λέει πως δεν υπογράφει, ποια σύμβαση θα κάνουμε υποχρεωτική;».

Προστασία εργασιακών δικαιωμάτων

Με τις εξαγγελίες για ευέλικτο ωράριο, διευκόλυνση προσλήψεων – απολύσεων και ελαστικές μορφές απασχόλησης, που αφορούν προσλήψεις με το μοντέλο της δοκιμαστικής περιόδου (έξι μήνες), παράλληλη απασχόληση (έως 13 ώρες ημερησίως σε περισσότερους του ενός, εργοδότες) και απασχόληση κατά παραγγελία, τίθεται έντονα το ζήτημα της προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Η αγορά εργασίας έχει το δικό της δίκαιο. Δηλαδή, βρίσκει πάντα τρόπους να ξεπερνάει επιμέρους θεσπίσεις

«Το συμπέρασμα είναι ότι υπάρχει μια σταθερή χειροτέρευση στα εργασιακά, αλλά και ότι οι επιμέρους νομοθετικές αλλαγές μέχρι σήμερα δεν πτοήσαν την παραβίαση εργασιακών δικαιωμάτων», σχολιάζει ο κ. Περπατάρης.«Δεν υπάρχει δείκτης ανάκαμψης δικαιωμάτων, παρά το γεγονός ότι έχουν μεσολαβήσει άπειρες νομοθετικές αλλαγές, άλλες προς το καλύτερο και άλλες προς το χειρότερο. Οπως συνηθίζω να λέω, αυτό σημαίνει ότι η αγορά εργασίας έχει το δικό της δίκαιο. Δηλαδή, βρίσκει πάντα τρόπους να ξεπερνάει επιμέρους θεσπίσεις ακόμα και όταν είναι σε θετική κατεύθυνση», καταλήγει ο εργατολόγος.

«Αυτή τη στιγμή η ανάγκη της αγοράς δημιουργεί νομοθετικές πρωτοβουλίες που δεν μπορούν να εκφεύγουν του ευρωπαϊκού πλαισίου. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο αποτελεί πυρήνα προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων και φυσικά μια εξισορρόπηση μεταξύ της σύγκρουσης συμφερόντων εργοδοτών και εργαζομένων», επισημαίνει ο κ. Καρούζος και προσθέτει: «Συνεπώς, ως δικλίδα ασφαλείας πάντοτε το ευρωπαϊκό δίκαιο και οι κοινοτικές οδηγίες εξακολουθούν να λειτουργούν. Εκείνο που θα αλλάξει σε βασικούς τομείς στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων κινείται σε δύο επίπεδα: πρώτον την ατομική σύμβαση εργασίας, όσον αφορά σε μια ευέλικτη μορφή πρόσληψης και απόλυσης ακόμα και μιας ημέρας απασχόλησης, κάτι που αυτήν τη στιγμή θα καλύψει το μεγάλο κενό στην αγορά από δυναμικό εργαζομένων αλλά και τα κενά που δημιουργεί η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας στην εστίαση όσον αφορά στην κάλυψη ωρών απασχόλησης σε εβδομαδιαία βάση. Αυτό αφορά στην ατομική σύμβαση εργασίας. Το κυριότερο όμως που πιστεύω ότι το υπουργείο Εργασίας θα δώσει στόχευση, με βάση και τον πρόσφατο νόμο που υποχρεώνει το υπουργείο να λογοδοτεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα σχέδια δράσης που λαμβάνει ετησίως ή ανά δύο έτη, είναι το πλαίσιο ενίσχυσης της συλλογικής διαπραγμάτευσης, ώστε να έχουμε έναν μεγαλύτερο αριθμό συλλογικών συμβάσεων».

ΠΗΓΗ: kathimerini.gr

ΑΡΘΟΓΡΑΦΟΣ: Ελβίρα Κρίθαρη