Δελτίο ADAPT 12 Μαΐου 2025, τεύχος 18
Την Τρίτη 7 Μαΐου, το ισπανικό Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το σχέδιο νόμου για τη μείωση των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας από 40 σε 37,5 ώρες χωρίς μείωση των μισθών. Έτσι ξεκίνησε η νομοθετική διαδικασία μιας νομοθεσίας που προοριζόταν να επηρεάσει 12,5 εκατομμύρια εργαζόμενους και την οποία η Υπουργός Εργασίας, καθώς και η αντιπρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, Jolanda Díaz, είχαν υποδείξει ως ένα από τα κύρια σημεία του πολιτικού της προγράμματος.
Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, πρώτα μεταξύ συνδικάτων και εργοδοτών, και στη συνέχεια με την κυβέρνηση, η Díaz υπέγραψε τη συμφωνία με τα συνδικάτα Comisiones Obreras (CC.OO.) και Unión General de Trabajadores (UGT). Το παρουσίασαν στις 20 Δεκεμβρίου, πριν από τέσσερις μήνες. Μετά από μια διελκυστίνδα μεταξύ του Υπουργείου Οικονομίας και του Υπουργείου Εργασίας, το νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο σε πρώτη ανάγνωση στις 4 Φεβρουαρίου και επέστρεψε στο Συμβούλιο τρεις μήνες αργότερα, πριν υποβληθεί στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων για εξέταση.
«Αυτή είναι μια μεταρρύθμιση που οι άνθρωποι θέλουν και που οι πολιτικές ομάδες θα πρέπει να εξηγήσουν γιατί δεν υποστηρίζουν», δήλωσε η Υπουργός κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στο τέλος του συμβουλίου. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για μια πρόταση που δεν είναι ευπρόσδεκτη από όλους. Το κόμμα Junts per Catalunya έχει ήδη ανακοινώσει μια τροπολογία αντικατάστασης για την υπεράσπιση των καταλανικών μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και οι θέσεις του Partido Popular (PP), του VOX και του Βασκικού Εθνικιστικού Κόμματος (PNV) εξακολουθούν να είναι ασαφείς.
«Γνωρίζω ότι η διαπραγμάτευση θα είναι σκληρή και ότι τώρα ανοίγει μια έντονη συζήτηση στη χώρα για το θέμα αυτό. Είναι καιρός να διαπραγματευτούμε και, υπό αυτή την έννοια, η μόνη κόκκινη γραμμή είναι η μείωση της εργάσιμης ημέρας, έτσι ώστε ο μέγιστος νόμιμος χρόνος εργασίας να είναι 37,5 ώρες την εβδομάδα στον ετήσιο υπολογισμό, μετά από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες ισχύος του σημερινού ορίου των 40 ωρών την εβδομάδα», συνέχισε η Υπουργός. Το υπομόχλιο της πρότασης που συμφώνησε το Υπουργείο Εργασίας με τα συνδικάτα και στην οποία αντιτίθενται οι εργοδοτικές οργανώσεις, αφορά, στην πραγματικότητα, το άρθρο 34.1 του Estatuto de los Trabajadores, το οποίο, από το 1983, αναφέρει: “Η μέγιστη διάρκεια της συνήθους εργάσιμης ημέρας είναι σαράντα ώρες εβδομαδιαίως πραγματικής εργασίας, κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση” και, Αυτό, παρά το γεγονός ότι οι μέθοδοι εργασίας, από την άλλη πλευρά, έχουν αλλάξει ριζικά με την πάροδο του χρόνου ως αποτέλεσμα των νέων τεχνολογιών.
Επιπλέον, όπως επανέλαβε η ίδια η Jolanda Díaz, ο μέσος όρος ωρών εργασίας που προβλέπεται στις συλλογικές συμβάσεις είναι ήδη 38,2 ώρες την εβδομάδα, γι’ αυτό και με αυτή τη νομοθετική αλλαγή θα αποφευχθεί το ενδεχόμενο ορισμένοι εργαζόμενοι να απολαμβάνουν ένα «προνόμιο» που άλλοι δεν έχουν, παραμένοντας δεσμευμένοι σε περισσότερες ώρες εργασίας. “Η παραγωγικότητα στην Ισπανία έχει αυξηθεί κατά 53% από τη δεκαετία του 1990, ενώ ο πραγματικός μισθός των εργαζομένων έχει αυξηθεί μόνο κατά 22% και οι ώρες εργασίας έχουν παραμείνει αμετάβλητες κατά την ίδια περίοδο”, επεσήμανε ο υπουργός.
Και υπογραμμίζοντας ότι η μόνη κόκκινη γραμμή που δεν προτίθεται να περάσει είναι η επίτευξη της μείωσης του χρόνου εργασίας σε 37,5 ώρες την εβδομάδα, η Jolanda Díaz έδειξε πρόθυμη να ανοίξει νέα περιθώρια διαπραγμάτευσης, ακόμη και να ανακτήσει τις ενισχύσεις προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είχαν αποκλειστεί από τη συμφωνία λόγω της άρνησης των οργανώσεων των εργοδοτών. Είναι, επομένως, πιθανό να εφαρμοστεί το λεγόμενο “Σχέδιο 375”, το οποίο θα παρουσιαστεί για τη στήριξη των επιχειρήσεων κατά τη μετάβαση σε αυτή τη μείωση του χρόνου εργασίας, μέσω διαφόρων συνοδευτικών μέτρων, όπως, για παράδειγμα, ειδικές διευκολύνσεις για εκείνες τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που, μειώνοντας τις ώρες εργασίας, δημιουργούν σταθερές θέσεις εργασίας ή ενθαρρύνοντας τη μετατροπή των συμβάσεων μερικής απασχόλησης σε συμβάσεις πλήρους απασχόλησης με μείωση των ωρών, «βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα της εργασίας και εγκαταλείποντας τις συμβάσεις με μειωμένο ωράριο» ·οικονομικά κίνητρα που θα μπορούσαν επίσης να συνοδεύονται από σχέδια κατάρτισης και εξατομικευμένη στήριξη των επιχειρήσεων.
Η Υπουργός αναγνώρισε επίσης ότι γνωρίζει ότι σε αυτόν τον νέο χώρο διαπραγμάτευσης, η στήριξη των συνδικάτων Comisiones Obreras (CC.OO.) και Unión General de Trabajadores (UGT) θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση των πλεονεκτημάτων του μειωμένου ωραρίου εργασίας σε αντιτιθέμενες πολιτικές ομάδες.
Το Λαϊκό Κόμμα (PP) δεν έχει ακόμη λάβει επίσημη θέση επί του θέματος. Αρκετοί περιφερειακοί ηγέτες έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στη μείωση των ωρών εργασίας, αλλά οι δηλώσεις του Προέδρου τους, Alberto Núñez Feijóo, ο οποίος άνοιξε την πόρτα σε μια τετραήμερη εβδομάδα εργασίας “σε ορισμένους τομείς”, εξακολουθούν να αντηχούν στον ορίζοντα.
Εν όψει των αμφιβολιών του PP, οι επιχειρηματίες παραπέμπουν στο Junts, το οποίο ανακοίνωσε την περασμένη Δευτέρα ότι θα παρουσιάσει πρόταση για αντικατάσταση τροπολογίας στο νομοσχέδιο της κυβέρνησης. Στην πραγματικότητα, ήταν η εκπρόσωπος του Junts, Míriam Nogueras, που επιβεβαίωσε τη θέση του κόμματός της, θεωρώντας ότι η πρόταση που προωθεί ο υπουργός «είναι μια μετωπική επίθεση στους αυτοαπασχολούμενους και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις». Και προσθέτει: «Βρήκαμε την πόρτα κλειστή στη δυνατότητα διαπραγμάτευσης έστω και ενός κόμματος του κειμένου, το οποίο συμφωνήθηκε μόνο με τα ισπανικά συνδικάτα. Γύρισαν την πλάτη τους στον παραγωγικό ιστό της Καταλονίας».
Οι εργοδοτικές οργανώσεις, οι οποίες δεν υπέγραψαν τότε το κείμενο του Δεκεμβρίου 2024, ζήτησαν, μάλιστα, ο δρόμος να περιλαμβάνει πρώτα τον κοινωνικό διάλογο και μετά τον νόμο, ενώ η κυβέρνηση και τα συνδικάτα επέλεξαν τον αντίστροφο δρόμο έγκρισης με νόμο ακολουθούμενο από συλλογικές διαπραγματεύσεις σε κλαδικό επίπεδο. Σύμφωνα με τον Díaz, η έγκριση από το νόμο στοχεύει να διασφαλίσει ότι «αυτό το δικαίωμα φτάνει εκεί όπου οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δεν φτάνουν, όπως στην περίπτωση των σερβιτόρων, των οποίων ο εβδομαδιαίος μέσος όρος είναι 39,4 ώρες. ταμίες και βοηθοί καταστημάτων που εργάζονται περισσότερες από 39 ώρες. καθώς και αγρότες και άτομα που ασχολούνται με φροντίδα και βοήθεια κατά μέσο όρο 38,6 ώρες την εβδομάδα. Είναι επίσης μια ευκαιρία να προσαρμοστούν οι κανονισμοί εργασίας στις νέες πραγματικότητες και μορφές οργάνωσης που έχουν αποδείξει τη σκοπιμότητα και τα πλεονεκτήματα της μείωσης των εργάσιμων ημερών».
Η πρόταση της Junts είναι ότι αντ’ αυτού θα πρέπει να είναι οι συλλογικές συμβάσεις των μεσαίων επιχειρήσεων που καθορίζουν το ωράριο με βάση τον κλάδο, το μέγεθος και τις ανάγκες τους. Το άλλο δεξιό εθνικιστικό κόμμα, το PNV, δεν εγγυάται ούτε την υποστήριξή του, παρά τη συμπάθεια που επιδείχθηκε προς το σχέδιο τους τελευταίους μήνες. Η βασκική ομάδα επικρίνει το γεγονός ότι ο κανόνας δεν έχει την υποστήριξη των επιχειρήσεων και υπογραμμίζει τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει το μέτρο στις ΜΜΕ. Οι αριστεροί εθνικιστές, από την άλλη πλευρά, επιβεβαιώνουν ότι θα υποστηρίξουν τη μείωση του χρόνου εργασίας, διευκρινίζοντας παράλληλα ότι, εάν το τελικό κείμενο παραχωρήσει πάρα πολλά στις εργοδοτικές οργανώσεις, θα μπορούσαν να αναθεωρήσουν τη θέση τους.
Εκτός από τη μείωση της εργάσιμης ημέρας, το έργο που συμφωνήθηκε μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας και των συνδικαλιστικών οργανώσεων προβλέπει επίσης την προετοιμασία ενός ψηφιακού «μητρώου» για την αποτελεσματική τήρηση του υπολογισμού των πραγματικών ωρών εργασίας. Εάν το προτεινόμενο κείμενο προχωρήσει, θα αποτρέψει την καταγραφή σε χαρτί· θα πρέπει να είναι ψηφιακό και διαλειτουργικό, ώστε η Επιθεώρηση Εργασίας να μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτό. Προβλέπει επίσης αυστηροποίηση των ποινών, έτσι ώστε η τιμωρία να μην δίνεται πλέον για την παραβάτρια εταιρεία, αλλά για κάθε εργαζόμενο με απλήρωτες επιπλέον ώρες. Αυτό το σύστημα θα οδηγήσει, στην πραγματικότητα, σε πολλαπλασιασμό των κυρώσεων που, μέχρι τώρα, πολλές εταιρείες προτιμούσαν να αναλάβουν.
Τέλος, το νομοσχέδιο ενισχύει επίσης το δικαίωμα στην αποσύνδεση, το οποίο υπάρχει ήδη στο ισπανικό νομικό σύστημα, αλλά το οποίο, καθώς στερείται καθεστώτος κυρώσεων, πολλές εταιρείες δεν έχουν σεβαστεί. Πρόκειται για την αποτροπή της απαίτησης εκτέλεσης εργασίας εκτός των συμφωνημένων ωρών, με σεβασμό του δικαιώματος ανάπαυσης και της ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων.
Ο Fernando de Luján, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας της UGT για τη συνδικαλιστική πολιτική, επιβεβαιώνει ότι η συνδικαλιστική του οργάνωση θα συναντηθεί με όλες τις πολιτικές ομάδες και άλλες οργανώσεις για να εξηγήσει τις βελτιώσεις που εισάγει η μείωση των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας: «Στην προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας με την κυβέρνηση για το θέμα αυτό, ενισχύσαμε επίσης το δικαίωμα στην αποσύνδεση για να αποτρέψουμε τους ανθρώπους από το να συνεχίσουν να εργάζονται πέρα από τις καθορισμένες ώρες. και βελτίωσε την αποτελεσματικότητα της καταγραφής του χρόνου εργασίας ώστε να μειωθεί ο αριθμός των απλήρωτων υπερωριών».
Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθύμισε ότι στην Ισπανία εργάζονται σχεδόν 6 εκατομμύρια υπερωρίες την εβδομάδα, «από αυτές περίπου τρία εκατομμύρια δεν πληρώνονται ή δηλώνονται. Πρόκειται για αθέμιτο ανταγωνισμό και απάτη εις βάρος των εργαζομένων, και γι’ αυτό είναι απαραίτητο το νέο ψηφιακό και διαλειτουργικό μητρώο. Πιστεύω ότι αυτό το μέτρο θα πρέπει να ζητηθεί και από τις ίδιες τις επιχειρηματικές οργανώσεις, οι οποίες αντίθετα το επικρίνουν. Ο σημερινός μέσος όρος των συλλογικών συμβάσεων είναι 38,6 ώρες την εβδομάδα, γι’ αυτό και η μετάβαση στις 37,5 ώρες δεν θα είναι τόσο τραυματική. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι με αυτόν τον τρόπο όλες οι ώρες εργασίας θα πληρώνονται όπως καταγράφονται».
Όσον αφορά τη νομοθετική διαδικασία, σχολιάζει ο Fernando de Luján, το κείμενο που επικυρώθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών θα πρέπει να φτάσει στο Κοινοβούλιο τον Μάιο, με την επεξεργασία, τις ψηφοφορίες, τις τροπολογίες και τη συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή, και στη συνέχεια να πάει στη Γερουσία. «Αναμένεται ότι θα χρειαστούν περίπου πέντε μήνες και θα είμαστε τον Οκτώβριο. Στόχος είναι η νομοθεσία να περιλαμβάνει τα τρία βασικά σημεία: μείωση του χρόνου εργασίας, καταγραφή του χρόνου και αποσύνδεση. Με ορισμένες μεταβατικές περιόδους, οι οποίες θα βοηθήσουν στη διευκόλυνση της εφαρμογής, θα μπορούσαμε να έχουμε εγκρίνει και να θέσουμε σε ισχύ τη νομοθεσία μέχρι τον Ιανουάριο του 2026», συνέχισε ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας συνδικαλιστικής πολιτικής στην UGT.
«Σήμερα είναι μια ημέρα υψίστης σημασίας για τη χώρα μας», δήλωσε ο Díaz σε συνέντευξη Τύπου, προτού προσθέσει ότι η μείωση των ωρών εργασίας «θα βοηθήσει να γίνουν οι άνθρωποι λίγο πιο ευτυχισμένοι». «Μιλάμε με όλους τους Ισπανούς που δύσκολα βλέπουν τα παιδιά τους επειδή δεν έχουν χρόνο. Η πολιτική είναι για αυτό και η κυβέρνηση της Ισπανίας γνωρίζει καλά ποιον εκπροσωπεί», πρόσθεσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.
Είπε επίσης ότι οι ισπανικές εταιρείες έχουν αρκετά καλές επιδόσεις για να δεχτούν αυτή τη μείωση, συμπεριλαμβανομένων τομέων με περισσότερες ώρες εργασίας και χαμηλότερη προστιθέμενη αξία, όπως η γεωργία, το εμπόριο ή η εστίαση: «Τα επιχειρηματικά περιθώρια μιλούν από μόνα τους. Όταν μιλάμε για την κατανομή της παραγωγικότητας, πρέπει να το λάβουμε αυτό υπόψη. Αυτό που κάνουμε είναι να αποδίδουμε δικαιοσύνη». Στη συνέχεια υπενθύμισε ότι άλλες επαγγελματικές συλλογικότητες, όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι, έχουν ήδη εβδομαδιαίο ωράριο μικρότερο των 40 ωρών, το οποίο θα πρέπει να διασφαλίζεται από το νόμο σε όλους τους εργαζόμενους.
Κατά την άποψη του υπουργού, το μέτρο είναι επίσης θεμελιώδες όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, καθώς θα συμβάλει στη μείωση του σωματικού και πνευματικού φορτίου, στη μείωση του εργασιακού άγχους και κόπωσης, στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης εργατικών ατυχημάτων. Οι παρατεταμένες εργάσιμες ημέρες προκάλεσαν 745.000 θανάτους από εγκεφαλικό επεισόδιο και ισχαιμική καρδιακή νόσο παγκοσμίως το 2016, αριθμός 29% υψηλότερος από ό, τι το 2000.
«Οι εταιρείες διαπραγματεύονται ήδη χρονοδιαγράμματα που κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν λίγες εταιρείες που έχουν προσεγγίσεις που ταιριάζουν περισσότερο στον περασμένο αιώνα παρά στον εικοστό πρώτο», πρόσθεσε τελικά ο Díaz, πεπεισμένος για την καλοσύνη μιας μεταρρύθμισης που θα άλλαζε τη ζωή περίπου 12 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ερευνήτρια ADAPT
Ισπανόφωνος Area Manager
