ΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ

Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου

Ο Covid-19 αλλάζει τον κόσμο της εργασίας. Από τη μία πλευρά, αντιμετωπίζουμε πιθανώς την πρώτη τεράστια παγκόσμια εμπειρία στην τηλεργασία, με εντατική χρήση τεχνολογιών (π.χ. τηλεδιάσκεψη). Ωστόσο, είναι ίσως η πιο δύσκολη στιγμή για να το κάνουμε. Στην πραγματικότητα, οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να μείνουν στο σπίτι, αλλά ταυτόχρονα να παρέχουν βοήθεια στους γονείς ή τους παππούδες τους (ομάδες σε κίνδυνο) και να φροντίζουν τα παιδιά τους. Από την άλλη πλευρά, παρατηρούμε την πρωτοφανή μείωση του κύκλου εργασιών της πλειονότητας των επιχειρήσεων, παράλληλα με την έλλειψη – ή τη σημαντική μείωση – της δραστηριότητας των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων. Εάν η κρίση διαρκέσει μερικούς μήνες, η πλειονότητα των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων θα εξαφανιστεί.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα από την εμφάνιση του ιού στις χώρες της Ευρώπης, οι εκάστοτε κυβερνήσεις κλήθηκαν να θεσπίσουν μέτρα για την αντιμετώπιση του αντίκτυπου του κορωνοϊού στις συνθήκες εργασίας και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Στη Γαλλία, ο κύριος στόχος της νομοθεσίας που υιοθετήθηκε για την αντιμετώπιση της κρίσης υγείας είναι να αποφευχθούν οι απολύσεις με την ανάπτυξη βραχυπρόθεσμης εργασίας και με μεγαλύτερη ευελιξία στο χρόνο εργασίας. Νέα μέτρα έχουν προβλεφθεί προκειμένου να προστατευτούν οι άνεργοι και οι αυτοαπασχολούμενοι. Οι εργαζόμενοι γονείς που μένουν στο σπίτι με παιδιά κάτω των 16 ετών λόγω του κλεισίματος των σχολείων, λαμβάνουν πρόσθετη αποζημίωση, όπως συμβαίνει και στις περιπτώσεις του ατυχήματος στο χώρο εργασίας ή της επαγγελματικής ασθένειας σύμφωνα με το γαλλικό εργατικό δίκαιο. Το σύστημα της βραχείας εργασίας (απασχόληση για λιγότερες ώρες) επεκτείνεται σε εργαζομένους με προσωρινή απασχόληση, οικιακούς εργαζόμενους, αντιπροσώπους πωλήσεων και παιδικούς φροντιστές. Παράλληλα, οι άδειες διαμονής για αλλοδαπούς εργαζόμενους παρατείνονται, ενώ δημιουργείται ένα ταμείο αλληλεγγύης για αυτοαπασχολούμενους.

Η Σουηδική προσέγγιση ήταν να τεθεί σε εφαρμογή η κοινωνική αποστασιοποίηση και η λιγότερη δημόσια δραστηριότητα χωρίς να κλείσουν οι επιχειρήσεις και οι δημόσιες υπηρεσίες. Για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων για τους εργαζόμενους, έχουν γίνει προσαρμογές στο επίδομα ανεργίας, στο επίδομα ασθενείας, ενώ έχει θεσπιστεί ένα αναγκαστικό σύστημα μερικής απασχόλησης αντί της απόλυσης. Οι γονείς λαμβάνουν παροχές γονικής άδειας για να μείνουν στο σπίτι αν τα τέκνα τους πάσχουν από κάποια ασθένεια, σύμφωνα με τις διατάξεις του ισχύοντος εργατικού δικαίου. Ωστόσο, οι εργαζόμενοι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και με επισφαλείς σχέσεις εργασίας (σύντομες συμβάσεις, παράνομο εισόδημα) επηρεάζονται ήδη σε μεγάλο βαθμό, καθώς αποκλείονται από την πλειονότητα των ανωτέρω νομοθετικών προβλέψεων.

Η Ολλανδία βρίσκεται σε “ευφυή” αποκλεισμό, πράγμα που σημαίνει ότι οι κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες είναι περιορισμένες, αλλά όχι στο βαθμό που οι άνθρωποι είναι κλειδωμένοι στα σπίτια τους. Το βασικό μέτρο που σχετίζεται με το εργατικό δίκαιο, αποσκοπεί στην προστασία των θέσεων εργασίας, μειώνοντας το κόστος των μισθών όταν ο εργοδότης υφίσταται απώλεια κύκλου εργασιών άνω του 20%. Αναφορικά με τους αυτοαπασχολούμενους, αυτοί μπορούν να υποβάλουν αίτηση συμμετοχής σε ειδικό πρόγραμμα εισοδηματικής στήριξης. Τα τακτικά μέτρα της εργατικής νομοθεσίας δεν έχουν τροποποιηθεί, με εξαίρεση τον χρόνο οδήγησης για τους οδηγούς φορτηγών που παραδίδουν βασικά αγαθά.

Στην Ουγγαρία, σύμφωνα με το σημαντικότερο νέο μέτρο που θεσπίστηκε, επιτρέπεται στους εργαζόμενους και τους εργοδότες να παρεκκλίνουν ελεύθερα από οποιαδήποτε διάταξη του Εργατικού Κώδικα με τη συμφωνία τους. Αυτό σημαίνει ότι, η πλήρης συμβατική ελευθερία υπερισχύει έναντι του συνταγματικού δικαίου.

Στη Γερμανία, αρχικά μέτρα στήριξης έχουν ήδη υιοθετηθεί μέσω του “πακέτου κοινωνικής προστασίας” της κυβέρνησης. Οι κανονισμοί για τη βραχεία εργασία, οι οποίοι προσαρμόζονται άμεσα στην τρέχουσα κρίση, επιχειρούν να αντιμετωπίσουν τους οικονομικούς κινδύνους για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Παρέχεται επίσης στήριξη σε πληττόμενες κατηγορίες εργαζομένων, όπως οι αυτοαπασχολούμενοι. Επιπλέον, μεταγενέστερα θα καθιερωθούν οι εικονικές συνεδριάσεις στις επιχειρήσεις, ενώ βρίσκεται υπό συζήτηση η δημιουργία διαδικτυακών δικαστηρίων και εικονικών δικών.

Στη Δανία, η πανδημία του κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε αποκλεισμό της κοινωνίας. Τα σχολεία και τα καταστήματα είναι κλειστά και πολλοί εργαζόμενοι εργάζονται από το σπίτι. Η κυβέρνηση έχει θεσπίσει διάφορα μέτρα με στόχο τον μετριασμό των οικονομικών συνεπειών για τις επιχειρήσεις, ιδίως όσον αφορά τις απολύσεις, τόσο μέσω της νομοθεσίας όσο και μέσω τριμερών συμφωνιών.

Τέλος, στην Ιταλία η κυβέρνηση έχει ενθαρρύνει τις ιδιωτικές εταιρείες και τη δημόσια διοίκηση να δώσουν προτεραιότητα στην εξ αποστάσεως εργασία (ιδίως στην εργασία από το σπίτι) ως μέσο διασφάλισης της κοινωνικής απόστασης, χωρίς να επηρεάζεται η συνέχεια της λειτουργίας των επιχειρήσεων και των υπηρεσιών.

Για περιπτώσεις ωστόσο, κατά τις οποίες δεν είναι εφικτό το κλείσιμο επιχειρήσεων και μέτρα κοινωνικής απόστασης, όπως η απομακρυσμένη εργασία και η χρήση ειδικών αδειών, έχουν τεθεί σε ισχύ ορισμένες ειδικές διατάξεις για την πρόληψη κινδύνων και την προστασία της υγείας στο χώρο εργασίας.

Για την φροντίδα των τέκνων των εργαζομένων, προβλέπεται η χορήγηση έκτακτης γονικής άδειας, διάρκειας έως και 15 ημέρες η οποία αμείβεται με το  50% του μηνιαίου μισθού του δικαιούχου για οικογένειες με παιδιά κάτω των 12 ετών, ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για πληρωμή στην περίπτωση παιδιών ηλικίας μεταξύ 12 και 16 ετών. Επιπλέον ειδική άδεια μετ’ αποδοχών και διάρκειας 12 ημερών χορηγείται σε άτομα που φροντίζουν μέλη της οικογένειας με αναπηρία (ή άτομα με ειδικές ανάγκες). Πάντως, εναλλακτικά προς τη γονική άδεια, οι γονείς μπορούν να λάβουν ένα κουπόνι για υπηρεσίες φύλαξης παιδιών που κυμαίνεται από 600 έως 1000 ευρώ (για το ιατρικό προσωπικό), για τη φροντίδα τέκνων ηλικίας μέχρι 12 ετών (εκτός από τα παιδιά με αναπηρία στα οποία δεν εφαρμόζεται όριο ηλικίας).